Aluminium folie…hoe zit het daar nu eigenlijk mee?

Je zult je vast wel eens hebben afgevraagd, tijdens het gebruik van jouw rolletje aluminium folie, hoe dat eigenlijk zit met schadelijkheid voor de gezondheid. In iedere keukenlade vinden we wel een rol aluminium folie. Er wordt ontzettend veel in verpakt, er wordt erg veel mee gekookt, gebakken en gegrild. Enkele jaren geleden was er een  verontrustend bericht in de media gekomen, dat dagelijks gebruik van “ alu-folie” zoals aluminiumfolie in de volksmond wordt genoemd, mogelijk ernstige ziekten als Alzheimer en Parkinson kon veroorzaken. Zeker rondom het BBQ-seizoen stromen bij mij de vragen weer binnen. Hoogste tijd voor een verhelderend artikel. Want hoe zit het nu precies? Is aluminium folie echt zo ongezond als vaak wordt beweerd? 

WAT IS ALUMINIUM FOLIE?

Even kort een portie ingewikkelde kost:

Aluminium folie, ook wel “ alu-folie” of “ alu” genoemd in volkstaal, is een verpakkingsmateriaal geschikt voor dagelijks gebruik. Door het zeer hoge verhittingspunt kun je er ook mee bakken en koken. Het wordt gemaakt uit aluminium. Aluminium is één van de meest voorkomende elementen in de aardkorst, en wordt ook ontzettend veel industriëel gebruikt. Het wordt zelfs als geneesmiddel gebruikt. Aluminium (atoomnummer 13, symbool Al) is ondergebracht in hoofdgroep III van het periodiek systeem samen met boor, gallium, indium en thallium (atoomnummers resp. 5, 31, 49 en 81). Het atoomgewicht van aluminium is 27,0. Het element aluminium is een metaal met een dichtheid van 2,7 g/cm3 . Dit komt overeen met eenderde van de dichtheid van ijzer. Aluminium heeft een zéér hoog smeltpunt van 660,4 °C. Aluminium heeft de eigenschappen van zowel een metaal als van een metalloïde. Het komt voor in anorganische maar ook in organische verbindingen. In anorganische verbindingen heeft aluminium een driewaardig positieve valentie (Al3+). Zuiver aluminiumoxide (Al2O3) is onoplosbaar in water. Er bestaan echter in water oplosbare complexen van aluminiumoxide (Al2O3⋅nH2O) die zowel protonen (H+ ) als hydroxide-ionen (OH- ) kunnen binden. Aluminiumhydroxide heeft een amfoteer karakter, het gedraagt zich als base als het opgelost wordt in alkalisch milieu. De oplosbaarheid neemt echter toe met zowel dalende als stijgende pH. Aluminiumsulfaat (Al2(SO4)3) en aluminiumchloride (AlCl3) lossen in water op en vormen hierbij als gevolg van hydrolyse een zure oplossing. Aluminiumfosfaat (AlPO4) heeft een uiterst lage oplosbaarheid in water. 

Lange tijd is aangenomen, dat aluminium een biologische, inactieve, niet-giftige stof betreft. Daar staan inmiddels vele kanttekeningen bij, dankzij het signaleren van giftige effecten van aluminium, o.a op het zenuwstelsel bij mensen. Ook lijkt het meer schade te berokkenen aan het milieu dan werd gedacht. Door de verzuring van het milieu kan het gebonden aluminium als oplosbaar aluminiumzout vrij in de bodem en in oppervlaktewater terechtkomen. Dit heeft een ecotoxicologisch effect. 

Aluminium wordt enorm veel gebruikt als verpakkingsmateriaal. Het wordt bijvoorbeeld ook verwerkt in huishoudelijke apparaten. Ook wordt aluminium toegepast in de auto- en vliegtuigindustrie. Vroeger werden met name aluminiumsulfaten toegepast als waterzuiveringsmiddelen. In Nederland gebeurt dit tegenwoordig niet meer, in Engeland en de meeste andere Europese landen echter nog steeds. Aluminiumverbindingen worden als voedseladditieven gebruikt. Bovendien vindt een aantal aluminiumverbindingen een toepassing als geneesmiddel; aluminiumoxidehydraat is een bestanddeel van antacida (zuurbindende middelen), aanbevolen voor de behandeling van maagzweren en gastritis (maagontsteking), en van fosfaatbinders gebruikt voor de regulatie van de fysiologische fosfaatspiegel bij nierpatiënten. 

HOE ONGEZOND IS HET?

Als je bovenstaande kost niet al te vermoeiend en ingewikkeld vond, heb je kunnen lezen, dat we eigenlijk ALTIJD EN OVERAL worden blootgesteld aan aluminium-verbindingen. Aluminium bevindt zich in feite overal om jou heen. In vast en vloeibaar voedsel, in water, in lucht. In lucht? Ja, ook in de lucht die we inademen. Door inhalatie van aluminiumoxide-bevattende stoffen en via de orale wegen, kan relatief veel aluminium in ons lichaam terechtkomen. Dit is gemeten op zo’n 2-6 mg per dag bij kinderen, en zo’n 6-14 mg per dag bij volwassenen. Voordat je in paniek raakt, deze aluminiumconcentraties in ons bloed en weefsels zijn zo ontzettend laag, dat het niet noemenswaardig is te noemen. Deze discrepantie wordt toegeschreven aan het feit dat de aluminiumverbindingen na inhalatie/orale toediening niet of nauwelijks wordt geabsorbeerd, dus niet in het bloed wordt opgenomen. Mochten we WAT binnenkrijgen dan wordt dit ( bij gezonde mensen) gewoon netjes via de urine weer naar buiten gewerkt. In dit daglicht gezet is het vrij onschuldig. 

NIET GEHEEL ONGEVAARLIJK

Toch zijn daar die kanttekeningen. Want onder bijzondere/extreme omstandigheden blijkt aluminium te kunnen leiden tot vergiftigingsverschijnselen. Mensen die in de aluminium-verwerkende industrie werkzaam zijn lopen grote risico. Bekend is de zogenoemde “ Shavers’s disease” ook wel “ bauxietlong” genoemd. Dit is een vorm van longfibrose. Werknemers die in bauxietmijnen werkzaam zijn lopen veel risico. Zij zijn verplicht om in beschermende pakken te werken. Langdurige blootstelling en inhalaties kunnen vergiftigingsverschijnselen opleveren en schade aan de gezondheid berokkenen. 

Ook nierpatiënten die langdurig gedialyseerd worden kunnen neurologische verschijnselen vertonen. De zogenoemde “ dialyse-encephalopathie” wordt gekenmerkt door dementie, spraak en loopstoornissen, heftige spiercontracties, toevallen, en trillen. Dit wordt in direct verband gebracht met de aluminiumbevattende geneesmiddelen die oraal worden toegediend aan nierpatiënten om de verhoging van het fosfaatgehalte in het lichaam te voorkomen. 

HOE ZIT DAT MET ALZHEIMER, DEMENTIE EN PARKINSON?

Bij een aantal andere, neurologische aandoeningen zoals de dementie van Alzheimer, maar ook bij een bepaalde vorm van amyotro- fische laterale sclerose (ziekte van het zenuwstelsel die leidt tot spieratrofie) en Parkinsondementie wordt eveneens een rol voor aluminium gesuggereerd. De afwijkingen die optreden bij nierdialysepatiënten zijn op een aantal punten anders dan de verschijnselen die worden waargenomen bij Alzheimer-patiënten. Bij patiënten met de dementie van Alzheimer wordt in de zenuwcellen waarin zich gedegenereerde neurofibrillen (eiwitvezels in het cytoplasma) bevinden – een belangrijk kenmerk bij deze ziekte – een verhoging van aluminium gezien. Bovendien wordt in de kern van de seniele plaques – een ander essentieel kenmerk – een ophoping van aluminium aangetroffen. Het is niet duidelijk of deze verhoging van het aluminiumgehalte een oorzaak dan wel een gevolg is van het ziekteproces. Of, en in welke mate aluminium van belang is bij de modulatie van het proces van neurologische beschadiging, leidend tot de dementie van Alzheimer, is nog steeds een heet hangijzer van wetenschappelijke discussies. Tot nu toe kan worden geconcludeerd, dat er geen enkel bewijs bestaat dat aluminium op zichzelf staande een oorzaak kan zijn van dementie en/of Alzheimer. 

Resumerend: aluminium blijkt onder kunstmatige condities waarbij er sprake is van zeer hoge blootstelling ( de industrie, bauxietmijnen, dialyse-gerelateerde afwijkingen) wel degelijk giftige effecten te kunnen veroorzaken bij de mens. MAAR…de rol die aluminium speelt in menig andere ziekten is vooralsnog onduidelijk. 

KOKEN, BAKKEN EN BEWAREN IN ALUMINIUM

Zoals je hebt kunnen lezen, zit aluminium in heel veel gebruiksvoorwerpen om ons heen, en dus ook in de keuken. Kookgerei, verpakkingsmaterialen, en onze bekende rol aluminiumfolie, ze bevatten allen aluminium. Door deze blootstellingen kunnen mogelijk kleine hoeveelheden in ons eten terechtkomen. Het is namelijk oplosbaar als het in aanraking komt met ZOUT OF ZUUR. Als je dus een schijfje citroen zou verpakken in alu-folie, kan dit oplossen en in en op de citroen terechtkomen, die jij vervolgens opeet.  Als je een plakje worst op je boterham es lekker zout met keltisch zeezout of een kruid waaraan zout is toegevoegd en je pakt het in alu-folie om mee te nemen naar je werk of naar school, dan kunnen kleinere hoeveelheden in je eten terechtkomen. 

Je kunt daarom het beste aluminium potten, pannen, schalen enz mijden, en kiezen voor bijvoorbeeld steen of staal of gietijzer. Hetzelfde geldt voor verpakken. Gebruik papieren zakken, een BPA vrije lunchtrommel, glazen flessen en glazen, enzovoort.

Gebruik je aluminium folie, let dan erg goed op, dat je geen ZOUTE OF ZURE producten gebruikt. Dit geldt ook voor natuurlijke zure en zoute producten zoals tomatenpuree, rabarber enzovoortOp internet zijn erg veel verontrustende artikelen vindbaar. Daarin wordt veel gesuggereerd dat aluminiumfolie ontzettend giftig is en we er de meest onheilspellende aandoeningen en rare enge ziekten van kunnen krijgen. Gelukkig is het allemaal niet zo vreselijk heftig. Deze indianen verhalen zijn vooral gebaseerd op het gebruik van aluminiumfolie in combinatie met zuren en zouten. En dan nog stijgen de waarden niet uit boven de voorgeschreven 1mg per kilogram lichaamsgewicht, die het WHO voorschrijft. Een studie uit 2010 van een drietal instituten uit Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten concudeerden bijvoorbeeld dat aluminiumfolie niet geschikt is voor gebruik bij verwarming van voedsel, maar dat dit wel geldt voor combinaties met organische zuren en zouten. Een andere studie uit 2006 aan de universiteit van Ondokuz Mayis toonde aan dat de waarden van verschillende vleesproducten bereid in aluminiumfolie stegen, maar ook deze waarden waren lager dan de voorgeschreven 1 mg per kilogram lichaamsgewicht. 

Anders gezegd: aluminium folie is niet geheel heilig te verklaren. En het is daarom ook niet aan te raden om het dagelijks veelvuldig te gebruiken. Echter is het ook geen vergif. En tot zekere hoogte veilig te gebruiken. Gebruik het liever niet in combinatie met ZUREN EN ZOUTEN. Er is niets bekend over mogelijke gevaren van het bewaren van koud voedsel in aluminium folie, maar ook hier wordt gewezen op te letten met zout en zuur. 

OP DE BBQ

Aluminium folie wordt erg veel gebruikt op de BBQ. Bovengenoemde onderzoeken wezen ook uit, dat aluminium van de folie kan “ lekken” en oplost in het voedsel zowel in vloeibare als dampende fase. Ook hier ligt het cruciale punt vooral bij de PH waarden van de samenstellingen van het voedsel. BBQ vlees wordt vrijwel altijd gemarineerd/ gekruid /gepekeld. Daar schuilt het grootste probleem: het contact met zouten. als je nu es één keer per jaar of per zoveel maanden eens de BBQ aansteekt geeft dit geen problemen. Dat kan het wel worden als je dagelijks de BBQ aansteekt en gezouten vlees bakt in folie. 

Wil je liever helemaal geen risico lopen? Dan kun je vuurvaste ovenschalen gebruiken bijvoorbeeld gietijzer. Er zijn tegenwoordig ontzettend veel potten, pannen en braadsledes verkrijgbaar die speciaal zijn ontwikkeld voor de BBQ. Dit is altijd een betere optie. Een andere optie: de schillen van ( liefst bak) bananen. Je kunt hierin ook je vlees en spiezen verpakken.