review Moringa bladeren
Zoals jullie weten, loop ik niet zo warm voor de term “ superfood”. Ik vind het niet bijzonder, omdat ik al jaren aan de superfoods zit. Ik beschouw verse ( liefst biologische) groente en fruit, peulvruchten en kruiden en specerijen al jarenlang als superfoods. Ik vind al die hippe nieuwe producten, liefst zo ver mogelijk uit de wereld weg gehaald ( staat wel zo interessant) niet bijzonder. En vooral commercieel.
Ik ben ook niet “ dead set against” deze hippe superfoods, integendeel. Want in sommige gevallen kunnen deze superfoods een erg goede aanvulling zijn. Maar ik loop er niet warm voor en heb ze dan ook niet in grote getale in huis. Het meest gekke wat ik in huis heb is baobab poeder. Dit omdat ik dat toevallig echt erg lekker vind. Dat het de stempel superfood op zijn kont heeft gedrukt, boeit me niet.
Afijn: naast dat superfoods mij niet kunnen boeien, heb ik nog een vrij groot “ probleem” met deze hippe producten. Ze moeten van ver komen. En in veel gevallen wordt het afgenomen van veel armere bevolkingsgroepen ( bijvoorbeeld in Afrika) die hun hoofdvoedsel zo tekort komen. Enkel om de Westerse samenleving NOG MEER te verzadigen. Dit stuit mij erg tegen de borst. Onnodig, want wij hebben hier idioot bizar overvolle supermarkten waar het meeste gekke nog niet gek genoeg is en nog gekker kan. Ook mede om deze reden mijd ik de hippe ( en dure!) superfoods.
Ik ben enorm voorstander van vers, natuurlijk en zo intact mogelijk gelaten. Biologisch en zo zuiver mogelijk geteeld en vervaardigd. Van al die potten vol poedertjes en pilletjes krijg ik ook vaak jeuk. Gewoonweg omdat vers mij meer aanspreekt dan poeders. Ik associeer dit onbewust vrees ik met instant meuk, waar ik echt van gruwel.
Enige tijd geleden kreeg ik plots veel vraagstelling over MORINGA. Soms hoor ik zelf ook namen voor het eerst en destijds was dit betreft moringa ook mijn eerste kennismaking. Ik ben gaan zoeken op internet en in literatuur om er een goed artikel over te kunnen schrijven. Deze kun je lezen door hier te klikken.
Na mijn artikel schonk ik er niet zoveel aandacht meer aan. Dit omdat ik leerde dat moringa ook van ver moest komen en ook ten koste ging van de bevolking waar het werd gehaald en geëxporteerd. Onlangs werd ik benaderd door “ Moringafinest”. Zij zitten in Zoetermeer en bestaat uit een zeer gedreven echtpaar die graag hun steentje willen bijdragen aan een betere wereld. Ik was erg blij verrast om te leren, dat deze mensen zelf hun eigen biologische moringa telen, gewoon in Nederland! Niets geen tussenkomsten van exploraties, nee, gewoon hier in ons eigen kikkerlandje! Omdat ik wel zeer onder de indruk ben van de heilzaamheid van moringa, was ik zeer geprikkeld geraakt en wilde erg graag wat gaan testen. Ik kreeg afgelopen week een heerlijk pakket thuis gestuurd met daarin een grote bos verse moringa bladeren/takken. Ze roken al meteen heerlijk.
Daarnaast kreeg ik ook twee gigantische mega komkommers toegestuurd. Deze worden ook bij moringa-finest geteeld. Ik werd er blij van, om zulke mooie knijters te mogen ontvangen! Deze komkommers worden nog steeds, zoals vroeger, door bijen bestoven. Van nature heeft deze hele familie mannelijke en vrouwelijke bloempjes. De soorten van de laatste decennia groeien als onbevruchte vrucht. Het gaat hier om een ECHT ouderwets soort. Wat een knijters, en wat een mooi product van moeder natuur! Da’s wel even wat anders dan de snottebellen uit de supermarkt! Meer lezen over komkommers? Klik hier
Maar goed, de moringa dus. Ik kreeg echt een fiks bosje. En had wat moeite om door de takken heen te komen. Jouke Berg is de teler en stuwende kracht achter moringafinest, samen met zijn vrouw. Hij vertelde mij, dat hij nu zijn tweede jaar ingaat met het kweken van moringa op eigen bodem. Dit gebeurt uiteraard geheel biologisch. De planten staan op volle grond en worden bemest met koemest. Daar gedijen ze supergoed op, want de planten springen vrolijk met bossen tegelijk uit de grond. De bladeren zijn ruim 60 cm lang! Ik besloot de boel kort en fijn te knippen, en te vermalen in mijn magimix. Ik heb een vers bosje bewaard. Dat bewaren kun je trouwens wekenlang, gewoon in een zak in de koelkast. Het moet wel in een zak, om uitdrogen te voorkomen.
Ik adviseer je wel een heggenschaar te gebruiken om de takken door te knippen. Het zijn stugge jongens. En met een huis/tuin/keukenschaar red je dit niet.
Nadat ik ze aardig in stukken had geknipt, heb ik ze fijn gemalen. Dit ging vliegensvlug ( maar dat ligt vast aan de goede motor van mijn mag-mixje 🙂 ) en mijn eerste ingeving was “ het is net spinazie”. Daar heeft het uiteraard ook erg veel van weg, de blaadjes lijken ook erg op de bekende spinazie bladeren, alleen zijn de moringa-blaadjes stukken kleiner.
Goed. En dan heb ik een volle bak gemalen moringa bladeren. Wat kan ik daar eens mee gaan doen?
Ik besloot er koekjes van te maken om te beginnen. Dit was nogal een lastig project. Moringa heeft namelijk een enorme sterke, en overheersende smaak. Je kunt het een beetje vergelijken met tarwegras, Dit heeft ook een zeer aanwezige smaak. Gelukkig kun je de smaak aardig maskeren door andere ingrediënten toe te voegen. En uiteindelijk is het me gelukt om er een heerlijke moringa koek van te toveren. Het recept vind je onder dit review.
WAT KUN JE ER NOG MEER MEE?
Als je mijn artikel heb gelezen, weet je ook, dat moringa ontzettend ( knetter!!!!) gezond is. Niet zomaar gezond, nee, echt knetter-gezond. Het kan voor erg veel mensen een ontzettend goede aanvulling zijn, als er wat tekorten zijn op gebied van mineralen, vitaminen en omega’s en antioxidanten. Je kunt de vers gemalen moringa gewoon verwerken in wat je maar wenst: smoothies, sappen, ( detox! ) gerechten, baksels enzovoort. Het heeft wel een zeer uitgesproken smaak. Ik omschrijf het nog het meest als bitter/zuur. Maar vermengd met bijvoorbeeld andere verse groente en fruit maskeer je deze scherpe randen van de smaak goed.
Je kunt het ook drogen. En uiteraard: je kunt er thee van trekken!
EINDOORDEEL:
Ik ben erg enthousiast. Niet dat ik het nu iedere dag ga gebruiken, want gelukkig kom ik voldoende aan mijn trekken betreft voedingsstoffen in mijn huidige voedingspatroon. Maar zeker voor mensen die niet volwaardig eten en drinken, kan dit een erg fijne dagelijkse aanvulling zijn. En het grootste voordeel vind ik nog wel dat het van oer-Hollandse bodem afkomstig is en zuiver, biologisch wordt geteeld. Verser dan dit kom je niet. Moringafinest verkoopt ook moringa in poeder en pillen. Ik loop daar niet warm voor. Al kan dit uiteraard een oplossing zijn voor mensen met ( chronisch) tijd tekort. Ik persoonlijk ga 1000% voor het verse spul van moeder natuur. Het leuke is, dat je bij moringafinest ook boompjes kunt bestellen om geheel zelf te planten!
Wil je ook verse moringa bestellen? Ga dan direct naar de bestelpagina!
Aanvulling 9-8-2015:
Ik ben het inmiddels iedere dag gaan gebruiken. Ik gebruik iedere morgen een flinke eetlepel vers gemalen blad dor mijn ontbijt. Sinds dat ik dit ben gaan doen, viel mij op, dat mijn huid opmerkelijk verbeterde. Nu ben ik gezegend met een gave huid, altijd pukkel/ acné vrij geweest ( op af en toe een pukkel na) maar mijn huid kan door stress en spanning soms vreselijk dof en grauw worden. Sinds ik begon met iedere morgen een portie vers moringablad is mijn huid echt sterk verbeterd. Ik ben de laatste persoon die snel in zulk soort beweringen gelooft, niet eerder dan dat ik het zelf ervaar. Bij deze. Ik vond het in elk geval de moeite waard om te vermelden. Uiteraard is iedereen anders en heeft niets uit de natuur enige garantie of het bij jou ook zo werkt. Een kwestie van uitproberen.
MORINGA KOEKEN
Probeer deze koeken ter kennismaking met moringa eens uit!
DIT HEB JE NODIG:
45 gram fijn gemalen verse moringa ( blad en steel)
vier grote verse vijgen, gepureerd *
vier /vijf flinke eetlepels steviala frost poedersuiker
een groot ei
200 gram boekweitmeel
50 gram kokosmeel
ZO MAAK JE HET:
Verwarm de oven voor op 180 graden en bekleed een bakplaat met bakpapier. Roer alle ingrediënten stevig door elkaar tot een smeuïge maar stevige massa. Schep met een grote lepel bergjes op de bakplaat en maak er ronde of langwerpige koeken van. Bak de koeken in het midden van de oven gaar in ongeveer 30 minuten, blijf tussentijds controleren. Laat afkoelen.
* Heb je geen vijgen, kun je ook ander seizoensfruit gebruiken. Pureer het fruit goed.
Meer informatie kun je vinden/opvragen via: www.moringafinest.nl
Gedroogde bloemetjes
Ook kreeg ik een zakje gedroogde moringa-bloemen. Hier ben ik wat minder enthousiast over, omdat ik de smaak ontzettend bitter vind en de smaak ook erg lang blijft hangen in je mond. Ik had twee bloemetjes gemalen ( vijzel) en door wat water vermengd. Dit was echt ronduit SMERIG. Het is dus niet erg geschikt om zo puur te eten. Je kunt de bloemen uiteraard wel malen en verwerken in gerechten.
Inmiddels ben ik enkele dagen verder. En ben ik iedere dag een handje gemalen vers blad gaan gebruiken. Ik was gewoonweg nieuwsgierig of ik verschil zou merken. aIedere morgen doe ik het handje door mijn power-ontbijt ( zie recept basiskookboek) en in het begin moest ik even aan de smaak wennen. Maar nu? Nu vind ik het zelfs lekker! En ik merk echt dat ik wat fitter ben. In de zomermaanden heb ik erge last van vermoeidheid. Dit is nu echt aanzienlijk en opvallend minder geworden. Voor mij reden genoeg om het voorlopig te blijven toepassen aan mijn voeding. Ik ben er zelf echt ook blij van verrast. Het werkt bijzonder goed. Aan de gedroogde knoppen waag ik mij echter niet. Die vind ik werkelijk niet-weg-te-krijgen. Maar de verse blaadjes…ik eet ze rauw! 🙂 Wie had dit kunnen denken?
Top artikel, stuk. In de eerste plaats over producten die je van verhaalt ……….inderdaad vaak tenkoste van. En gaaf dat je een nieuw product heb gevonden dat hier geteeld word en zo met dit artikel deze mensen op de kaart zet.
Goede morgen Monique,
Deze link werkt helaas niet, zit er mogelijk ergens een foutje in? Wij willen heel graag enkele struikjes bestellen, kan je me helpen aan het goede mail adres.
Het leuke is, dat je bij moringafinest ook boompjes kunt bestellen om geheel zelf te planten! De bossen moringa kun je hier bestellen.
Hartelijk dank,
Manuela
nu inmiddels wel 🙂 Er waren wat problemen met de website Warme groet!
De onderste foto in het artikel is een foto van de zaadjes, ongepelde zaadjes. Zelf vind ik ze ook niet lekker, maar ik ken mensen die er graag op knabbelen. Ik vind ze te branderig, bitter, gewoon niet lekker. De verse bloemetjes echter, die smaken zoet, men maakt er ook thee van maar je kan ze ook zo eten of als voedseldecoratie gebruiken.
Ha Jouke,
Hebben jullie een website? Ik wil graag jullie eigengekweekte Moringaproducten kopen!
Met vriendelijke groeten,
Dorien de Zeeuw
doriendezeeuw@outlook.com
Monique jij schrijft dat je elke dag gemalen blaadjes neemt. Mag ik vragen of jij de blaadjes maal en dan in koelkast of vriezer bewaar. Of doe je elke dag vers malen. Ik zou het prettig vinden als ik ze gewoon kon malen en bewaren in de koelkast en dan steeds wat van nemen.
Ik hoor het graag van je.
ik maal steeds een fikse voorraad. Dit doe ik, door een struik ( de struik bestel je bij moringasfinest) in stukken te knippen en deze te vermalen. Ik bewaar het in een goed afgesloten bak in de koelkast en doe er ongeveer 3 weken mee! iedere morgen een flink handje door mijn ontbijtje!
Het ziet er allemaal heerlijk uit! Wat leuk dat je zo positief bent over de moringa bladeren. Ik heb het ook een keer geprobeerd, maar moet toegeven dat het wel veel werk is. Ik was aan het zoeken voor moringa producten en toen vond ik moringa zaad en moringa poeder. Het is echt ideaal en bespaart je een hoop moeite. Zie hier de link: http://www.moringaproducten.nl
Hi,
Even een tip; in gedroogde moringabladeren zitten meer voedingsstoffen dan in de verse,(behalve vit C) en poeder is erg snel en handig te gebruiken! 2 theel. p/dag tot 1 eetlepel.
Van de zaden is 1 a 2 per dag voldoende! Als je weet dat een paar zaadjes een kan vuil water zuivert…
Al Jaren pas ik het toe, elke dag eet ik 1van die zaden en je hoeft er niet op te kauwen als je het te bitter vind…
Ik ben Zeer tevreden met Moringa, met de zaden, bladeren en poeder die van mij komen ook rechtstreeks uit de tuin van mijn oom op Aruba!!! Ik zal eens proberen of zoeen plantje binnenshuis groeit, nooit aan gedacht om dat te proberen…
Hallo,
Ik heb interesse in enkele zaadjes om zelf een boompje te kweken.
Moringa is een boom die groeit in de tropen. De therapeutische eigenschappen eraan toegeschreven zijn mede bepaald door de plaats en het klimaat waarin de boom groeit ( dit is zo voor alle planten en de onderdelen die gebruikt worden voor farmaceutische of cosmetische doeleinden) . Ik geloof niet dat bomen die in Nederland gekweekt worden dezelfde eigenschappen hebben. Hier moet toch rekening mee gehouden worden ook.
hi,
ik woon al een aantal jaren in de Filippinen.
hier wordt de boom “malunggai” genoemd. ik heb er zelf 2 in mijn tuin, maar ze groeien overal hier. de bladeren worden vooral bij het bereiden van visgerechten gebruikt, maar als medicijn worden de (verse) blaadjes vooral als thee gebruikt. gewoon 10 minuten laten koken en 20 minuten laten afkoelen. als je last hebt bv van hoge bloeddruk, helpt dit ter plekke, meteen. ook diabetici worden met de thee behsndeld. er zijn nog meer medice oplossingen met de thee. het is gewoon super goed
Erik Wolters
Ik ben verslaafd aan Moringa. Ik gebruik het poeder koud en iets verwarmt, de capsules en tabletten, de bladeren als thee, de zaden voor een goede detox en tot slot de Moringaolie als avondverzorging voor de huid. Ik voel me ontzettend fit en mijn huid ziet er veel beter uit. Ik gebruik geen multivitaminen meer, alleen Moringa. Moringa doet wonderen voor je en ik vind het nog lekker ook, zelfs de bittere zaden.
Ik ben na het lezen van deze reviews erg enthousiast geraakt over Moringa. Echter op het web staan er vele soorten te koop, alleen je weet de oorsprong vaak niet. Het liefst zou ik dus Moringa willen gebruiken welke gemaakt is uit de tropen. Mijn vraag is:
Waar kan ik deze Moringa capsules/pillen 100% biologisch bestellen? Dus niet gemaakt uit gekweekte boompjes. Alvast bedankt.!
Het leeuwendeel van alle moringa komt uit India. 80% van de markt is daar geproduceert en er zijn tal van bedrijven die het in bulk leveren. Sommige grootaanbieders verkopen het alleen in bulk (minimaal 25kg) en anderen maken het al ‘consument klaar’ en vele importeurs importeren het direct vanuit India of via een tussenleverancier in Europa. Van die grote partijen plakken ze een “private label” en maken ze er hun ‘eigen’ merk van, terwijl het gewoon uit een hele grote algemene stapel van honderdduizenden kilo moringa komt. Het is echt zoeken naar particuliere aanbieders maar de produceren te weinig om concurerend op de EU markt aan te kunnen bieden.
Moringa komt bijna per defenitie uit de (sub) tropen aangezien het hier te koud is voor de boom om van een jaarlijkse productie te voorzien. In NL is een kas een goede oplossing maar dat marktaandeel is heel erg klein; met andere woorden, (bijna) alle moringa komt uit de tropen.
Om überhaubt het woord biologisch te mogen printen moet de aanbieder gecertificeerd zijn door Skal (www.skal.nl) en de producent in India moet dat ook zijn. Alle ingredienten moeten traceerbaar zijn middels de certificaten en worden ook jaarlijks gecontroleerd door Skal of een vergelijkbare instantie in de producerende landen.
Wanneer je een webwinkel ziet die biologische moringa verkoopt dan kan je ze gewoon even aanschrijven wat de herkomst is aangezien dat op de verpakking moet staan.
Moringa op zich wordt niet gekweekt; het wordt gecultiveerd op een soort van plantages, meestal enkele hectare groot (per ‘boer’) en er staan ongeveer 800.000 moringa bomen per hectare wanneer ze het goed voor elkaar hebben. De stam van de boom is ongeveer 30-40cm hoog en wanneer de twijgen tot de schouder komen worden die eraf geknipt, gedroogt en verwerkt/verpakt.
Hiermee gelijk een punt van kritiek op het begin van het artiekel – ja, het is waar dat land maar voor 1 ding tegelijk gebruikt kan worden. Maar! Voor de boeren die daadwerkelijk moringa groeien, die hebben de bomen permanent. Mais moet je elk jaar weer opnieuw planten, bij moringa hoeft dat niet. Moringa heeft ook geen chemische shit nodig om te kunnen groeien, water en warmte is al voldoende en van het rest afval kan compost van gemaakt worden om de grond voedzaam te houden.
Moringa kan ook geplant worden in gebieden die ontbost zijn om daarmee de grond een nieuwe bestemming te geven.
In ontwikkelingslanden wordt moringa meer en meer gegeten als vervanging van mais en andere producten en het is niet dat dit per defenitie alleen maar als superfood ge-exporteerd wordt. In de EU mag moringa alleen maar geïmporteerd worden als voedingssupplement zo is die regelgeving nou eenmaal. Het mag hier niet verkocht worden als groente, wat de daadwerkelijke functie van moringa is in ontwikkelingslanden.
Vaak is het voor de boeren ook meer rendabel om moringa te produceren – ze kunnen een deel zelf eten en aangezien er minimaal 4 oogsten per jaar zijn hebben ze een constantere bron van inkomsten (andere gewassen kunnen maar 1 of 2 keer per jaar geoogst worden en net voor de oogst hebben de boeren het financieel zwaar en (daardoor) ook weinig te eten).
Net zoals andere gewassen, zoals mais, bepaald de ‘vraag en aanbod’ de prijs. Daar hebben de boeren geen invloed op. Mais wordt op de wereldmarkt verhandeld voor $0,14 per kilo maar moringa heeft geen wereld prijs. Echter wanneer je naar de Indiase export prijs kijkt heeft moringa een verkoop waarde van ongeveer $6,50 per kilo. Ik weet niet hoeveel de boeren daarvan krijgen, over het algemeen wel meer dan mais. Moringa productie is ook arbeidsintensief en wordt over het algemeen met de hand geoogst, net zoals thee. Dus er speelt ook een deel arbeidsgelegenheid mee dat ook ten goede van de lokale bevolking komt.
Dus de aanname dat moringa productie een tekort aan eten geeft voor de lokale bevolking in arme landen is in dit geval misschien een beetje te kort door de bocht. Ze produceren immers op een zeer intensieve schaal een supergroente (dat hier alleen maar de noemer van voedingssupplement mag hebben of ‘superfood’) die ze zelf wel degelijk kunnen eten met waarschijnlijk een hogere verdiensten dan mais of een ander gewas zodat ze meer geld hebben om eten te kunnen kopen.
Een lang antwoord, maar in het kort samengevat: koop gerust biologische moringa. Kijk op het etiket of de inhoud 100% moringa is en in princiepe zit je dan altijd goed. Er zijn stunters op de markt die moringa aanlengen met een soort van gras, maar dat moet op het label staan, of ze verkopen het wel heel goedkoop waarmee ze zichzelf in hun vingers snijden en daarmee het ook voor andere aanbieders verpesten. Wanneer biologische moringa tussen de €25 en €30 kost per 250 gram dan is dat een goede prijs voor een goed product. En niet-biologische moringa kost ongeveer €18 – €22 per 250 gram.
Succes!
Geweldig deze informatie, ontzettend bedankt voor alle moeite, HEEL leerzaam!
Vriendelijke groeten Ellen
Beste Monique, ik lees met grote aandacht je geweldig blog. Ontluisterend wat er gebeurd met Kokosolie…….ik ben benieuwd naar de kokosmelk……ik vrees het zelfde en wat dan wel een “goed” merk is….
Nu even over de blog van vandaag. Ik ken dit product al lang in poedervorm (niet erg lekker en vooral erg bitter) maar vers wil ik zeker proberen. Nog 1 vraagje hierover: je schrijft dat het biologisch wordt verbouwd, wat neem ik aan betekend onbespoten. Maar, weet je ook hoe de grond wordt bemest ? want van daaruit gaat die plant natuurlijk groeien en die stoffen komen in getransformeerde vorm in de planten terecht en dus in ons lijf. Niet altijd betekent biologisch ook kunstmest vrij…..wel onbespoten en vaak dan met vlinders of andere diertjes luis en “on”gedierte vrij gehouden…..maar ook kunstmestvrij is niet altijd het geval. En soms wordt er ook beendermeel (gemalen beenderen/botten van dieren) gebruikt.
Om je vraag te beantwoorden : https://www.youtube.com/watch?v=lNnBYnbXED0 Warme groet!
Mijn vriend komt oorspronkelijk uit Curaçao, en is een paar jaar geleden ook “in de ban” geraakt van de moringa, en dan met name de zaden.
Ik ben sowieso nogal sceptisch over dit soort hypes, en ben op internet gaan zoeken naar enig WETENSCHAPPELIJK onderzoek over deze plant/boom/zaden.
Daar kwam ik niet heel erg ver mee, behalve dat er ooit een onderzoek is gedaan met geiten; de ene groep werd geweid op een veld waar geen moringa groeide en de andere op een weilandje waar het wel groeide en ook kregen ze extra van de zaden. De conclusie was dat de groep die de moringa at, gedurende enkele maanden, gezonder en fitter waren dan de controle groep.
Affijn. Mijn vriend betaald er geen cent voor en het hoeft dus niet ecologisch onvriendelijk: elke keer dat er een familielid van hem naar Curaçao gaat, neemt deze op zijn verzoek een grote zak zaden mee! Die groeien daar gewoon en de zaden liggen in dikke lagen op het erfpad van zijn vader.
Mijn probleem is dat ik het eten en kauwen van de zaden heel smerig vind, net zoals Monique. Het is eerst zoet, dan wordt het vreselijk bitter en die nasmaak blijft lang hangen. Ik ben op deze site terecht gekomen omdat ik wilde weten, of ik de zaden ook zónder kauwen kan innemen, zoals een vitamine-tablet, als het ware.
Ik heb het ooit twee weken achtereen gebruikt maar knapte dus af op de smaak. Ik ga nu proberen het gewoon “in te nemen” en ben benieuwd naar de uitwerking, want ook ik ben “altijd moe” en bovendien 54 jaar en in de overgang. Dus ik kan wel wat extra “pep” gebruiken.
Als je de moringa heb gemalenn kan je het gewoon zo opeten en hoeveel per dag. Dus eetlepels.
Verlaagt de moringda ook het cholesterol gehalte.
Ik dank u
De bittere smaak van de zaden is heel simpel weg te krijgen: natijd meteen een klein stukje pure (minimaal 70%) chocola eten. Probeer het maar eens, werkt! Deze tip gekregen van de Nederlandse moringa kweker.
Helemaal mee eens.
Al die mineralen moeten ergens vandaan komen. “Koemest” zegt niks. Als dat voornamelijk stikstof bevat, en niet al die mineralen/spore elementen, dan groeit het misschien snel, maar is de inhoud een stuk armer.
Wat ik nog niet gelezen heb: Is er verschil in toepassing van de bladeren en de zaden?
Zijn ze uitwisselbaar of zijn bijvoorbeeld zaden krachtiger en voor andere kwalen meer geschikt?