Hoe gezond en duurzaam is havermelk?
Havermelk lijkt anno 2021 de meest gekochte plantaardige “ melk” te zijn, veel mensen kopen het ter vervanging voor gewone koemelk of denken dat het een veel gezondere “ melk” is om te drinken. Havermelk is bovendien, naast amandelmelk en cashewnoten melk, mega populair onder veganisten, maar ook de ‘ gewone” consument lijkt steeds meer te zwichten voor de gigantische commercie rondom havermelk.
Over de zogenaamde plantaardige melkvervangers heb ik inmiddels al heel veel geschreven. IN DIT ARTIKEL licht ik alles op een rij uit, en leg ik uit waarom melkvervangers helemaal niet zo gezond en “ tof” lijken als dat ze zich voordoen.
Havermelk dus, daar ga ik het in dit artikel specifiek over hebben. De gigantische populariteit van havermelk neemt met grote sprongen toe en ik kijk dit met argusogen toe. Ben ik dan zo tegen havermelk? Nee. Sterker nog, ik drink het zelf. Mijn ZELF GEMAAKTE havermelk wel te verstaan.
Is de hype rondom havermelk terecht of niet? En hoe gezond is havermelk nu werkelijk? Een verhelderend artikel over havermelk.
HET BEGINT BIJ DE HAVER
Laten we bij het begin beginnen en dat is uiteraard waarvan havermelk wordt gemaakt. Ik gebruik in dit artikel de term MELK, maar eigenlijk praten we over een plantaardige melk-achtige drank. Havermelk wordt industrieel meest gemaakt uit rest-producties van haver ( mout ). Dit rest-product kunnen we bijvoorbeeld ook zeer goedkoop in B merken / minder luxe verpakkingen kopen in supermarkten voor nog geen € 50 eurocent per 500 gram. Dit restproduct is echter nét zo goed in kwaliteit als de luxere soorten havermout. Het komt namelijk uit één zelfde productie. Wat er gebeurt is dat tijdens het pletten van de haverkorrels “ gruis” vrijkomt, anders gezegd zijn dit de hele kleine stukjes die door de zeef heen komen, en in grote bakken worden afgescheiden. Dit is exact hetzelfde product als de vlokken mout die voor verdere productie geschikt blijft bevonden. Omdat de consument liever perfecte mout wenst, wordt het restproduct afgekeurd en verder verwerkt voor B merken en veevoeder. Exact DEZELFDE havermout, maar vanwege imperfectie door verwerkt voor andere doeleinden, waaronder ook het produceren van havermelk.
De gemiddelde pakken havermelk bestaan tussen de 5-15% haver. Havermout wordt in water gespoeld en geëxtraheerd. Wat er overblijft is vooral water met wat resten van havermout. Het is aan de fabrikanten hoeveel procent van dit aftreksel zij gebruiken, maar je kunt het zien zoals het uitpersen van sappen uit vers fruit ( concentraat) Daar blijven voornamelijk suikers over, bij havermout geldt, dat er hooguit wat resten achterblijven van de voedingswaarden. Denk aan de voedingsvezels, eiwitten, vitaminen en mineralen en beta-glucanen. Veel mensen vragen zich af, of we niet een beetje doorslaan, als het komt op voedingswaarden van haver ( mout ). Dat haver gezond is,…OKAY, maar is het echt zo bijzonder? JA! Als we voedingsmiddelen dan toch in een rijtje moeten plaatsen kunnen we haver op nummer één zetten Haver barst echt letterlijk bijna uit zijn korrel van zeer waardevolle voedingsstoffen. Meest bekende voedingsvezel aanwezig in haver is onder andere beta-glucanen. Dit zijn unieke oplosbare voedingsvezels die het cholesterolgehalte verlagen bij een consumptie van minimaal 3 gram per dag in combinatie met andere gezonde voeding die laag is in verzadigd vet. Deze claim is goedgekeurd door de EFSA (European Food Safety Authority) Haverkorrels bezitten 5% van deze voedingsvezels die voornaam voorkomen in de celwand. Bij sommige haverrassen ligt dit gehalte zelfs nog hoger! Haver is tevens het enige graangewas dat olie ophoopt in het zaad. Sommige rassen kunnen tot 10-15% olie bevatten. Vooral de naakte haverrassen staan bekend om hun hogere oliegehalten. Haverolie bestaat voor 80 % uit onverzadigde vetzuren, waardoor haver mede bijdraagt aan het verlagen van de kans op hart en vaatziekten. Het aanwezige eiwit in haver is erg goed verteerbaar en bezit essentiële aminozuren , waarvan het grootste deel zelfs in bizar grote hoeveelheden. Hierdoor kan haver dienen als een perfecte vlees vervanger, en een extra stootje geven aan eiwitten als men deze tekort komt. De meeste haver-eiwitten behoren tot de albumine en globuline typen. Haverzetmeel verteert langzaam en geheel. Haver geeft dus een geleidelijke afgifte van glucose aan het bloed (lage glycaemische index) Dit is zeer gunstig voor diabetespatiënten maar geeft ook een langere verzadiging wat tussendoor-snacken kan tegengaan. Wegens deze eigenschappen zijn er zelfs nieuwe gezondheidsclaims in ontwikkeling. Deze claims zijn zeer nuttig voor de uitroeiing van overgewicht.
Om het toch al zeer imponerende rijtje aan voedingsstoffen af te maken bezit haver ook een flinke dosis vitaminen en mineralen. Van de fenolische verbindingen in haver hebben voornaam de avenantthramiden een anti-oxidante werking en tevens een ontstekingsremmende en aderverkalking remmende werking.
Niets anders dan goeds dus, en het is dan ook helemaal niet zo vreemd dat veel mensen zwichten voor de mooie kletspraatjes die we op veel pakken havermelk kunnen lezen. Allen zijn gebaseerd op deze mooie opsomming aan voedingswaarden. Wat er niet bij wordt verteld, is dat er van die unieke voedingswaarden BAR WEINIG achterblijft in het eindproduct. Om deze claims krachtiger te maken worden er meestal extra toevoegingen gedaan als synthetische vitaminen en mineralen ( veelal calcium) en voedingsvezels. Deze zijn NIET AFKOMSTIG uit dat minimale aftreksel aan haver, maar wordt dus synthetisch toegevoegd. Vandaar dat ik altijd spreek over VEREDELD WATER als ik het heb over plantaardige melkvervangers. Want dat is het, niets meer en niets minder. Naast de nodige voedingswaarden worden er tevens smaakversterkers als aroma’s en suikers toegevoegd en verdikkingsmiddelen. Dit alles kan het tot vrij ongezonde drankjes maken. Zeker, als men het dagelijks nuttigt wat vrij vaak het geval is. Tot slot, maar zeker niet onbelangrijk betalen we voor deze meuk de hoofdprijs. Inhoudelijk kost het de fabrikant niet eens € 25 eurocent, maar jij betaalt er wel het volle pond voor, met soms wel € 4 euro per liter.
HOE GEZOND IS HAVERMELK?
Algemeen gezien is havermelk niet gezond, of tenminste niet gezonder dan bijvoorbeeld koemelk. Het bevat om te beginnen ( van nature) bijna geen voedingsvezels, eiwitten en vitaminen en mineralen, deze worden meestal synthetisch extra toegevoegd, maar veel merken komen qua eiwitten bijvoorbeeld niet eens aan een halve gram per 100 ml. De soorten zonder toegezegde suikers kun je al helemaal sterk in twijfel trekken. In havermout zit van nature ook suikers, en dit zou ook in een aftreksel, hoe weinig ook, moeten voorkomen. Als je op een pak ongezoete havermelk bij de voedingswaarden “ 0 gram suiker per 100 ml “ leest, zou dit niet moeten kloppen als er daadwerkelijk gebruik is gemaakt van een aftreksel van havermout. Dit betekent dan in de meeste gevallen dat er flink is geknutseld aan de formule, waaraan veel additieven zijn toegevoegd die de suiker-afname in het product doet verbleken omdat deze in de meeste gevallen nog ongezonder zijn dan suiker. Denk aan industrieel zonnebloem olie, en stabilisatoren. Onthoud altijd, dat een melk-achtige substantie niet kan worden gemaakt van alleen wat water.
Wil je graag aan je vitaminen en mineralen, voedingsvezels en eiwitten komen, dan zijn er duizenden andere gezondere ( diervrije ) bronnen te bedenken dan het drinken van deze hippe drankjes. Wil je bijvoorbeeld koffiemelk? Dan kun je net zo goed wat olijfolie of gesmolten kokosolie en een half theelepeltje Johannes broodpitmeel in een beetje water roeren en dit toevoegen aan je koffie, dan bereik je hetzelfde als de vele melkvrije “ barista” melksoorten. Het is vooral één grote commerciële grap waar momentreel goud geld aan wordt verdiend.
HOE ZIT HET MET MILIEUVRIENDELIJKHEID?
Als we kijken naar de milieuvriendelijkheid van al deze melkvervangers zien we, dat er schrikbarend veel overbodig plastic wordt gebruikt. Denk aam de TETRA pakken en de plastic schenk doppen. Maar ook zaken als noten en graansoorten kunnen een impact hebben op het klimaat. Zo kost het maken van amandelmelk veel water. Ook het produceren van havermelk kost relatief veel water. Natuurlijk blijft de melk-industrie meest belastend, maar denk absoluut niet dat plantaardige melk op dat gebied “ groen” is. Het verschilt sterk in het soort plantaardige melk.
GEEN HAVERMELK MEER DRINKEN DAN?
Nee, je hoeft havermelk echt niet te laten staan. Wel kun je voor het b este gaan, in zowel duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en gezondheid. Koop je bijvoorbeeld het restproduct op in supermarkten voor € 50 eurocent per zak, zorg je dat deze kringloop in stand blijft en het restproduct goed wordt gebruikt, bovendien zijn de zakken waarin deze goedkopere soorten in zijn verpakt milieuvriendelijker dan pakken. Door het zelf te maken, zorg je sowieso meteen voor MEER VOEDINGSWAARDEN omdat jij thuis geen geavanceerde machines hebt die alles filteren en zeer grondig zeven. Hierdoor knijp je zowel in je notenzak / doek als door je zeef meer voedingswaarden uit wat je ook direct ziet. De textuur van homemade havermelk is 10 x dikker en lobbiger. Zonder dat je daar maar één hulpstof aan hoeft toe te voegen.
Het scheelt niet alleen enorm veel geld, ok bespaar je het milieu. Denk eens aan al die literpakken die je iedere week weggooit…..
Wil je meer weten hoe je zelf havermelk maakt?
Wil je barista melk maken van havermelk? KLIK HIER
O….Monique wat een goed idee.
Ik ben het gelijk gaan maken en het klopt.
Met 5min klaar en lekker.
Ik heb er vanille stevia druppels in gedaan.
heb een aantal malen zelf havermelk gemaakt met de bedoeling het te verwarmen en op te schuimen. het resultaat was steeds een lijmachtige drank.
twee vragen: kun je zeggen of ik iets verkeerds gedaan heb en is zelfgemaakte havermelk wel geschikt om een flat white of cappuccino te maken?
Geachte heer/ mevrouw
Goede middag
Ik heb uw verhaal over de product van Havermelk en haver vlokken gelezen.
U verteld dat u zelf havermelk van uw product gemaakt en mijn vraag van u is dat u misschien mogelijk een recept van uw gemaakte havermelk heeft of niet?
Als u het recept heeft, kunt u misschien mogelijk de recept van een biologische havermelk van u te hebben?
Alvast bedankt voor uw informatie van verschillende producten.
Veel succes ermee.
Hoogachtend,
Maryam Tondivar