Vleesvervanging….ongezonder dan vlees?

Dankzij de gezonde trends zijn bepaalde voedingsmiddelen die al jarenlang bestaan maar nooit eerder zijn opgemerkt, afgestoft en uit het verdom-hoekje gehaald. Vleesvervangers zijn hier een goed voorbeeld van. Ik ben al bijna dertig jaar vegetariër. Ik eet geen vlees en dierlijke vetten, maar wel eieren en zuivel. Over de dertig jaar heb ik heel veel veranderingen doorlopen in de wereld van vleesvervanging. Nog geen vijftien jaar geleden konden we vooral terecht bij de “ reform-winkel” voor onze vleesvervanging. Deze bestonden vaak uit blokken tofu, lappen seitan en blokken tempeh. Er werden ook blikjes soja-knakworsten verkocht. Maar daar hield het assortiment wel zo’n beetje op, en er waren zeker geen kant-en-klare varianten op gewoon vlees vindbaar. In de supermarkt was er nauwelijks tot niets verkrijgbaar. Totdat grootgrutter AH besloot om een voorzichtig assortiment aan te voeren, onder de naam “ Tivall”. Dit was min of meer het startshot voor meer supermarkten en fabrikanten om talloze burgers, gehakt, rookworsten en zelfs kebab aan te bieden. Deze producten namen echter pas een vliegende start na jaren in een klein hoekje in het koelschap te hebben gelegen. Dankzij de vlees-boycot en de schandalen in en rondom de vleesindustrie zijn steeds meer consumenten gaan grijpen naar vleesvervangers. Ook wordt gedacht dat dit veel gezonder is dan al dat met hormonen en water volgespoten vlees wat we in de supermarkt kunnen kopen. Maar is dit wel zo?

WAAROM KIEZEN VOOR VLEESVERVANGERS?

Er zijn erg veel redenen waarom consumenten kiezen voor vleesvervangers. Het kan omdat er vegetarisch wordt geleefd, om de vleesindustrie niet te “ spekken”, om milieu-bewegingen, het “ zielig” vinden voor al het slachtvee, maar de grootste reden lijkt toch om gezondheidsaspecten te draaien. Omdat ik jaren geleden steeds last kreeg van mijn maag en darmen na het eten van vlees, ben ik aanvankelijk om deze reden gestopt met het eten van vlees/vleeswaren. Het was voor mij overtuigend genoeg om aan te nemen dat mijn lichaam vlees niet zo prettig vond om te verwerken. Toen ik niet veel later na deze beslissing voor mijn studie een slachthuis bezocht, was ik nog nooit zo blij geweest met deze beslissing. Ik heb daar ook met eigen ogen mogen aanschouwen dat er flink wordt gesjoemeld met ons stukje vlees op ons bord. Kleurstofjes hier, hormoontjes daar….het was “ shocking”. Inmiddels is dat gegeven wel bekend ( en ook voor velen de hoofdreden te stoppen met het consumeren van vlees) maar destijds was dat nog best een “ well kept secret”. 

Stichting WAKKER DIER heeft een mooie en duidelijke opsomming gemaakt van redenen om minder tot geen vlees meer te consumeren. Hierin kunnen we o.a lezen dat de veehouderij wereldwijd voor 14,5% bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen ( CO2) methaan en lachgas. Evenveel als de transportsector. Een koe stoot jaarlijks nét zoveel broeikasgassen uit als 4,5 auto’s ( het rijden van 70.000 km) 

Al deze argumenten zorgen ervoor dat steeds meer consumenten kiezen voor weinig tot geen vleesconsumptie. En belanden dan automatisch in de wereld van vleesvervangers. 

VLEESVERVANGERS EN VLEES-VARIATIES

Wat nooit wordt opgemerkt, is dat we vleesvervanging onder kunnen delen in twee categorieën:

– de vleesVERVANGERS

– de VLEES VARIANTEN

Vlees VERVANGERS zijn producten, die niet lijken op een stukje vlees. Ze hebben ook vrijwel geen smaak, geen structuur en geen vormen van vlees ( zoals burgers, worstjes, balletjes enz) Ze worden vaak aangeboden in vacuüm verpakte rollen, plakken en blokken. De meest bekendste vleesvervangers zijn o.a seitan, tempeh en tofu. Sinds kort kunnen we ook ( gefermenteerde) lupine kopen. Meer over deze vleesvervangers lees je, door hier te klikken. 

Het is de bedoeling om deze vleesvervangers zelf verder te verwerken in je voeding. Zelf smaakmakers als kruiden en marinades toevoegen is echt een vereiste om deze producten op smaak te brengen, Veel van deze vleesvervangers bevatten B vitaminen en kunnen daarom een perfecte vervanging wezen voor de vitaminen uit vlees al blijven deze toch het beste opneembaar voor ons lichaam. Niet alle vleesvervangers zijn compleet aan deze vitaminen. Zo bevat seitan en tofu/tahoe geen vitamine B12 en moet dit alsnog worden aangevuld via supplementen of bijvoorbeeld zeewieren. Tempeh bevat enkel een goede dosering vitamine B12 als deze biologisch en op traditionele wijze wordt gefermenteerd. De fabrieksmatige varianten ( supermarkt) bevatten nauwelijks vitamine B12. 

De vlees VARIANTEN zijn alle producten die we in de supermarkt kunnen kopen. De burgers, schnitzels, balletjes, rookworsten, gehakt….het zijn allemaal nagebootste varianten op bestaand ( populair) vlees. Deze producten zijn kant en klaar voor ons bereid. Er zijn vrijwel altijd ook vitaminen ( B12, synthetisch) aan toegevoegd. De producten worden vrijwel allemaal gemaakt uit soja. We zien tegenwoordig echter steeds meer varianten gemaakt van groente en lupine. 

WAAROM ZIJN VLEES VARIANTEN ONGEZONDER DAN GEWOON VLEES?

De vlees variaties zijn in korte tijd erg populair geworden. We kunnen ook een ruim assortiment vinden tegenwoordig, in onze supermarkten. Van rul-gehakt tot kipnuggets, van kebab tot burgers. Aangenomen wordt, dat deze variaties gezonder zijn. Na een rondje rondvragen in mijn omgeving voor dit artikel, waren de antwoorden op de vraag “ waarom kies jij voor vleesvervangers?” vooral omdat er werd gedacht dat dit gezonder was dan “ al dat hormoonvlees”. Daarnaast waren veel gehoorde antwoorden:

“ ..het is zielig voor de dieren, ik eet geen dieren”    “..het is beter voor de aarde”  “..het is handig, enkel even flippen in de koekenpan”     “..ik ben vegetariër”

Dat het beter is voor het milieu klopt. Vleesvervangers kosten het milieu veel minder in productie dan vlees. En het argument “ ik eet liever geen dieren” kan ook uiteraard niets tegen worden ingebracht. Dat al deze kant-en-klaar producten zo handig zijn in gebruik, komt dus omdat ze kant-en-klaar zijn gemaakt. En daar wringt, net als bij alle andere kant en klaar producten meteen de schoen. 

VEEL ADDITIEVEN

Zo’n bakje vlees variatie kan erg veel meuk bevatten. Soms zo erg, dat je echt beter af bent met een stukje ( biologisch, dat dan weer wel 😉 ) vlees. Alle variaties worden om te beginnen voorbewerkt. Ze worden eerst gemaakt, daarna voorgebakken in een bad vol olie. Dit verklaart ook meteen waarom veel van deze producten zwemmen in een badje vol olie in hun verpakkingen. Vervolgens worden ze thuis nogmaals in een scheut olie en/of boter opgebakken ( flippen). Vleesvervangers absorberen erg veel vocht. Zo heeft tempeh een absorptie van meer dan 85%, wat ervoor zorgt dat alles wat je toevoegt aan tempeh ( kruiden, specerijen, of marinade) direct wordt opgezogen en zorgt voor heerlijke smaken. Ook de kant en klare varianten hebben dit absorptie vermogen en zuigen daardoor erg veel vetten op. Wat het tot een ware vetbom maakt. En smakelijker, wat ook de bedoeling is. Soja heeft net als vleesvervangers, kraak noch smaak. Er moeten daarom aardig wat smaakversterkers aan worden toegevoegd om zo’n variatie enigszins smaakvol te maken. Suiker, zout en transvetzuren zijn daarom altijd wel aanwezig in een variatie. 

Deze smaakmakers/versterkers kunnen aardig oplopen, zodat we gerust kunnen spreken van een “ E nummer cocktail”. Dit kan, zeker bij een regelmatig gebruik van deze producten, gevolgen hebben voor de gezondheid. 

Als basis wordt er vrijwel altijd soja( eiwit) en tarwe ( eiwit)  gebruikt. Daaraan worden zand emmertjes vol hulpstoffen aan toegevoegd om dit alles op smaak te brengen. Smaakversterkers, conserveermiddelen, aroma’s gist extracten, suikers, veel zout en transvetten zijn veel voorkomende ingrediënten in de vlees variaties. Daarnaast wordt het soja en tarwe eiwit gerehydrateerd.( iets wat reeds is gehydrateerd/bewerkt weer opnieuw bevochtigen) Dit is een zeer goedkope manier van produceren. Het kost weinig tot bijna niets om zo’n variatie te maken. En het levert erg veel winst op, want goedkoop zijn de meesten niet. 

Bijna alle varianten bevatten tevens een vorm van suiker. Net als bij gewoon vlees wordt er veel gebruik gemaakt van maltodextrine en dextrose, maar ook komt gewone sucrose, gebrande suiker ( voor smaak en kleur) . maïsmoutstropen en  aroma’s ( alias suikers) veelvuldig voor. Dit kan resulteren in een ” suikerbom” in plaats van een stukje vlees-variatie.

Waarom het beter is om voor vleesvervangers te kiezen

Wil je vegetarisch eten, of zo nu en dan je stukje vlees laten staan, is het meest verstandig om niet ( te vaak) te kiezen voor vleesvariaties uit de supermarkt. Er zijn ook ” burgers” en ” gehakt” en ” vleeswaren” verkrijgbaar bij de biowinkel. Deze hebben betere papieren betreft ingrediënten, al blijft het ook hier even goed opletten. Er wordt ook gewerkt met bijvoorbeeld agave, of rietsuiker. Het is  beter om gewoon voor vleesvervanging te kiezen. Naast dat dit veel gezonder is, heeft het nog meer voordelen:

• het is in de regel goedkoper
• Je houdt de complete regie over wat je toevoegt
• het heeft goede en betere gezonde voordelen dan vlees variaties
• je kunt alle kanten op. Van zelf gehaktballen maken tot een toevoeging wat niet op een bestaand stukje vlees lijkt
• vleesvervangers zijn neutraal van smaak ( smaakloos) waardoor je geheel zelf je eigen smaken kunt bepalen

Waar je wel goed op moet letten, zeker als je vegetarisch/veganistisch eet, is de aanvulling van B12 vitaminen. Deze ontbreken vaak aan vleesvervangers. Maar met een goed supplement valt dit gemakkelijk aan te vullen. Daarnaast kun je veel in de rest van je voeding aanpassen.

Wil je ook eens wat gaan maken met vleesvervangers? Klik hier om naar mijn inmiddels beroemde ” tempeh ballen” te gaan!  Kijk ook bij de recepten ( gerechten) voor inspiratie!