melk……goed voor elk???????

” melk….de witte motor! ”        ” melk moet! Elke dag! ”     ” melk…goed voor elk! “

Wie herinnert zich niet deze zeer bekende kreten uit de jaren tachtig en negentig? En ook Joris Driepinter met zijn drie glazen melk per dag? Wat dat betreft hebben ze hun doel goed bereikt want we herinneren ze nog erg goed. We zijn ook echt veel meer melk gaan drinken dankzij deze campagnes. . En dat is tot de dag van vandaag nog steeds zo. Veel Nederlanders beginnen hun dag  met een glaasje melk of drinken het bij de lunch. Toch is er nu best wat aan het veranderen.Veel mensen worden zich nu een stuk bewuster van wat zij eten en drinken en daar ontkomt melk ook niet aan. De groep mensen die ervoor kiezen geen melk/zuivel meer te nuttigen wordt steeds groter. Dit kan om diverse redenen worden besloten. Er zijn mensen die daadwerkelijk klachten krijgen ( intolerantie/allergie) zodra zij melk drinken. Er zijn ook mensen die vinden dat melk gewoonweg niet zo gezond is. Ook zijn er mensen die vinden dat melk helemaal niet bedoeld is voor mensen en het vooral drank is voor kalfjes. Hoe dan ook, melk is een dingetje geworden. Hoe zit alles nu precies?

wat is melk en hoe wordt het gemaakt?

Melk is een witte vloeistof die wordt geproduceerd door vrouwelijke zoogdieren na de bevalling om nakomelingen te voeden. In Europese landen spreken we voornaam over koemelk. Om aan deze melk te komen, moeten koeien worden gemolken.  Melk bestaat al duizenden jaren als belangrijk onderdeel van het menselijk voedsel. Naar alle waarschijnlijkheid werden de eerste dieren  aanvankelijk voor het vlees gehouden, en als trekdier of rijdier. Vermoedens zijn dat de oeroes het eerste dier was  die werd gedomesticeerd. Later, zo’n 4.000 jaren voor Christus, werden vermoedelijk voor het eerst dieren gemolken.  Vandaag de dag consumeren mensen over de gehele wereld melk en zuivelproducten. En hebben mensen meer dan ooit tevoren last van intoleranties en allergieën. Dit is vooral ook het gevolg van genetische mutatie. Inmiddels worden niet alleen ossen gebruikt om te melken, maar naast de koe die meest wordt gebruikt, ook nog vele andere dieren:

• Ezels
• Dromedrarissen en kamelen
• Buffels
• Geiten en schapen
• koeien
• Alpaca’s en Lama’s
• Paarden
• Rendieren
• Yaks

Melk is ook wel een mengeling van vetdruppels in water. Het bevat water, eiwitten ( caseïne) , vet, melksuiker ( lactose)  vitaminen en mineralen, en calcium. Vandaag de dag kunnen we melk in allerlei soorten kopen, van volle tot magere, van soorten met toegevoegd calcium tot extra toegevoegde vitaminen. Rauwe melk, melk direct van de koe, komt nog nauwelijks voor. Dit is voornaam omdat het gevaar erg groot is dat er eventuele ziektekiemen aanwezig zijn. Er zijn  sporadisch boeren die rauwe melk verkopen. De melk die we in de winkel kunnen kopen is gepasteuriseerd. Dit houdt in dat de melk zeer kort verhit wordt tot een gemiddelde temperatuur van 72 graden. Daarna wordt de melk direct weer zeer goed afgekoeld. Hierdoor worden de aanwezige bacteriën gedood en is de melk ook langer houdbaar. Gepasteuriseerde melk moeten we in de koelkast bewaren maar er zijn ook soorten die buiten de koelkast houdbaar zijn. Deze soorten ondergaan een geheel ander bewerkingsproces. De melk wordt dan gesteriliseerd. Dit betekent dat de melk wordt verhit naar ongeveer 110 graden. Het geeft smaakverandering, omdat de melksuiker ( lactose) door de hogere verhitting karameliseert en de melk  een stuk zoeter van smaak wordt. De kleur is ook donkerder. Er zijn ook vele soorten die heel erg lang buiten de koelkast houdbaar zijn. Er staat op de pakken meestal ” UHT melk” af te lezen. Dit betekent Ultra High Temperture, ook wel extreem hoog getemperatuurde melk. Wat er gebeurt is dat de melk tot 135 graden wordt verhit, dit gebeurt zo kort mogelijk, zodat wel de bacteriën onschadelijk worden gemaakt maar de lactose niet al te ver karameliseert, zodat de melk-smaak wel aanwezig blijft. Eenmaal aangebroken langer houdbare melk moet echter ook gewoon in de koelkast worden bewaard.

Tijdens of na het pasteuriseren van melk wordt melk gehomogeniseerd. Dit houdt in dat het vocht in de melk onder hele hoge druk door een soort zeef wordt gedrukt. De vetbollen in de melk worden hierdoor kleiner wat als doel heeft dat er geen room op de melk wordt gevormd. Hierdoor krijgt melk maar één structuur. De melk is wit van kleur en heeft een zachte smaak. Mede door deze methode kunnen er ook verscheidene vet percentages in melk worden gehanteerd. De wet heeft hiervoor regels aangegeven. Deze regels gelden als voorwaarden waaraan een melksoort ( van mager tot vol) moet voldoen.

• Volle melk mag een minimum vetgehalte bezitten van 3,5 procent
• Halfvolle melk heeft een vet gehalte van 1,5 procent
• Magere melk bevat maximaal 0,5 procent vet

Melk waar geen vet uit is verwijderd noemen we boerenland melk. Het vetpercentage in deze melk is ook niet vaststaand. Het is zeer afhankelijk van het seizoen. Bij magere melk is al het vet uit de melk verwijderd en wordt het veelal aangelengd met water. Het vet wordt volledig verwijderd door middel van centrifugeren.

gezond versus ongezond

Zoals eerder gezegd is melk nu best een ding geworden. Er zijn steeds meer tegenstrijdige berichten te lezen dan goede. Steeds meer  mensen zijn ” anti zuivel” geworden. En kiezen liever voor melkvervangers. In het artikel ” melkvervangers” kun je alles lezen over melkvervanging en welke er zoal zijn. Is het nu terecht of onterecht dat we melk en zuivel op de schopstoel hebben gezet? Laat ik beginnen te melden dat dit uiteraard voor iedereen een zeer persoonlijke beslissing en dus keuze is. En dat je je eigen conclusie kunt trekken.

Melk heeft degelijk gezonde voordelen in huis. Zoals je hebt kunnen lezen is het zeer rijk aan eiwitten en calcium. Dit is jarenlang de grootste reden waarom we melk moeten drinken, iedere dag. Melk wordt ook door het Voedingscentrum geschaard onder het rijtje ” essentiële voedingsmiddelen” Anders gezegd: voeding die noodzakelijk is. Zij zijn van mening dat wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat melk belangrijke essentiële voedingsstoffen bevat, met name calcium en vitamine D. Deze stoffen zijn lastig uit andere voedingsmiddelen te halen. Volgens het voedingscentrum zijn de meeste wetenschappers en onderzoekers daarom stellig van mening dat we zuivel/melkproducten dagelijks moeten gebruiken. Om deze reden staat melk ook nog in ” de schijf van vijf”  ( yep.Hij bestaat nog) Het voedingscentrum raadt echter aan om halfvolle en magere zuivelproducten te gebruiken.

Er zijn ook erg veel tegenstrijdige verhalen. Ook wijzen steeds meer wetenschappelijk onderbouwde onderzoeken uit dat melk drinken helemaal niet zo gezond is. De zuivelindustrie beweert bijvoorbeeld nog altijd dat melk goed is voor gezonde botten. Maar Amerikaans onderzoek onder ruim 121.000 verpleegsters laat zien dat de vrouwen die het meeste melk dronken, maar liefst 45% meer kans hadden op een gebroken heup dan de vrouwen die weinig tot geheel geen melk dronken. Ook lijkt het er erg sterk op dat melk voor kinderen ook helemaal niet zo gezond is als de zuivelindustrie beweert. Voor kinderen kan het voornaam het risico verhogen op astma en eczeem. Maar waarom er vooral veel tegenstand is gekomen voor melk en melkproducten, ligt voornaam in het verhaal achter de zuivelindustrie.

Begin jaren dertig was er een groot melk overschot. En ook in die periode was er een recessie, wat vooral het platteland flink raakte. Boeren moesten aan het werk worden gehouden.  In 1934 werd daarom het Zuivelbureau opgericht. De taak van dit bureau was om Nederlanders massaal aan de melk te krijgen, en richtte zich vooral op de jeugd. Dit is nog meest bekend onder de gesubsideerde schoolmelk, die zeker de veertigers onder ons zich nog goed kunnen herinneren. Er werden grote campagnes bedacht, zoals de M-brigade wat uit 1957 stamt,en Joris Driepinter uit 1961. Melk is goed voor elk, en later ” melk de witte motor” waarbij we bijvoorbeeld in de jaren tachtig populaire groepen als de Dolly Dots flink aan mee zagen doen. Wat bijna niemand ook in die periode wist, was dat het Zuivelbureau werd gefinancierd door jawel, de industrie. Belangenverstrengelingen dus, waarover in deze tijd kamervragen over zouden worden gesteld. Hoe dan ook: het doel is ruimschoots bereikt. Om vooral de jeugd aan te spreken, drinkt deze nieuwe generatie nu volop melk. Het Zuivelbureau heeft de boodschap ” melk is gezond en moet! ” sterk gemaakt en is zeker blijven dagen en hangen bij de jeugd van toen die nu als volwassenen hun kroost weer aanleren melk te drinken. Om bovenstaande reden zijn erg veel mensen ook stelliger geworden in hun mening dat we voornaam melk drinken om de economie te verbeteren en niet onze gezondheid. Het Zuivelbureau is in 2003 overgegaan in de Nederlandse Zuivel Organisatie ( NZO). Deze behartigt alle belangen van Nederlandse zuivel ondernemingen.

Een andere grote beweegreden om te stoppen met melk drinken ligt bij veel mensen voornaam om het feit dat melk helemaal niet zo gezond is als wordt beweerd. En het is ook geen geheim meer dat we steeds allergischer en intoleranter zijn geworden. Mensen ondervinden dan voornaam last van darmproblemen en het immuunsysteem wat van het pad raakt. Melk bevat 4-5% lactose. Lactose ( ook melksuiker genoemd) moet eerst door het enzym lactase in de darmen in glucose en galactose worden afgebroken voordat het in het lichaam kan worden opgenomen. Na een zoogtijd van een mensenbaby neemt de hoeveelheid beschikbare lactase sterk af. Hierdoor krijgen we wat meer moeite om melk te verteren. Er kan dan gemakkelijk intoleranties en allergieën ontstaan. Intoleranties komen meest voor. Dit veroorzaakt problemen voor de darmflora die een mens al miljoenen jaren met zich meedraagt om een goede spijsvertering te bewerkstelligen. Door een lactose intolerantie ontstaat er een verschuiving in de darmflora. Er komen diverse toxines vrij in de darm die in verband kunnen worden gebracht met verhoogde risico’s op diabetes, MS en artritis. We krijgen ook zo’n 99 % van alle calcium binnen via onze voeding. Dit komt terecht in onze tanden en botten. Als we een teveel aan calcium binnen krijgen blijft dit voor een groot deel in de bloedsomloop circuleren. Dit kan resulteren in kleine vaatwand ontstekingen die het begin zijn van vele hart en vaat ziekten. Calcium speelt een rol bij het aanmaken van plague ( wat kan zorgen voor dicht slibben van een bloedvat) en daarom wordt deze ziekte ook aderverkalking genoemd. In melk zit grote hoeveelheden aan calcium. In Nederland krijgen mensen volgens de Gezondheidsraad die zich houden aan een normaal en evenwichtig, gezond eetpatroon voldoende calcium binnen. De NG ( Nederlandse Gezondheidsraad) heeft in 1998 dan ook besloten als advies naar buiten te brengen om géén extra calciumsuppletie te gebruiken. Deze suppletie wordt bijvoorbeeld gebruikt om botontkalking tegen te gaan. De nadruk wordt vooral gelegen op het gebruik van Vitamine D suppletie. Vitamine D verbetert tevens ook de opname van calcium.Veel wetenschappers zijn van mening dat we absoluut een beetje calcium nodig hebben, maar we dit ook gemakkelijk uit ander voedsel kunnen halen en melk dus niet essentieël is. Er zijn nog talloze andere tegenstrijdige berichten wat duidt op het feit dat melk de gezondheid juist meer kwaad dan goed doet.

Veel mensen zijn ook van mening dat melk is bedoeld voor kalfjes en niet voor mensen. Ook zijn er veel mensen tegen de zuivelindustrie waar veel dierenleed gaande is. Koeien moeten zwanger worden en een kalfje baren om hun uiers met melk gevuld te krijgen. Melkveehouders maken de koeien veelal zwanger via KI ( kunstmatige inseminatie) Een koe wordt vele malen vaker zwanger dan als deze gewoon in een kudde zouden leven onder natuurlijke omstandigheden met een stier in de kudde. Ook selecteren veel melkveehouders koeien op erfelijke eigenschappen betreft melk afgifte.We zien daarom ook vaak koeien met bizar gevulde uiers, waar het dier ook last van heeft. Uiers kunnen bijvoorbeeld flink gaan ontsteken. Een boer geeft hiervoor vaak antibiotica wat zeker ook sporen achterlaat in de melk. Allemaal beweegredenen voor veel mensen om geen melk meer te drinken.

Zoals je hebt kunnen lezen, is het allemaal zo makkelijk en zwart/wit niet. En zal de discussie ” is melk nu wel of niet gezond?” nog wel even voortduren. Er zijn gelukkig ook nog boeren/melkvee houderijen waar echt nog biologisch wordt gewerkt. Het beste uit ben je dan ook met biologische/dynamische zuivelproducten die je in de biowinkel vindt, al geeft ook dat geen volledige 100% garantie. Ik persoonlijk nuttig af en toe biologische zuivel, en daarnaast maak ik gebruik van geiten zuivel. Ik maak mijn melk ( vervanging) vaak zelf. Hier kun je lezen hoe je dit doet. Naast dat ik dit lekkerder vind, haal ik mijn calcium uit vele andere voedingsmiddelen uit de natuur, zoals groene bladgroenten als boerenkool.  Ik mijd fabrieksmelk en aanverwante zuivel uit deze tak van de zuivelindustrie omdat ik het eens kan zijn over het leed en de vele minpunten betreft de gezondheid. Maar dat is dus een persoonlijke beslissing die ik voor mezelf heb genomen. Iedereen moet dit voor zichzelf beslissen. En kiezen voor wat het beste bij hen past.