Artisjok…gezond en veelzijdig!
Je hebt hem vast wel eens ergens zien liggen, zo’n rare, stevige bloemknop. En je afgevraagd wat je daar nu mee moet. En daarom gewoon doorgelopen. Want helaas gebeurt dit negen van de tien keer als we een artisjok tegenkomen. En dat is nu juist zo ontzettend jammer, de artisjok heeft namelijk zoveel te bieden, zowel voedingswaardig als culinair. Ik vond het de hoogste tijd, om hem eens uit het verdom-hoekje te gaan halen en hem in dit uitgebreide artikel in het zonnetje te zetten. Hopelijk haalt het jou over, om ze ook snel uit te gaan proberen!
WAT IS ARTISJOK?
Artisjok is een plant met een eetbare bloemknop, afkomstig uit de composieten familie. De plant heeft bloemen in “ hoofdjes” en puntige omwindselbladeren. De plant bezit prikkelbare meeldraden. Als een bijen-tong of poot deze aan zou raken, trekken de helmdraden zich samen en komt er een heel klein beetje wit stuifmeel vrij uit de helmknoppen. De schub-bladeren van de ( gesloten) bloemknop worden als groente gegeten, samen met het hart. Artisjok is een distel-achtige plant. Van origine zat er nog een herkenbare doorn op, maar deze is door het doorkweken verdwenen.
Artisjokken kunnen mooi uitbloeien. Dan zijn ze helaas niet meer eetbaar. Maar wel ontzettend fraai om te zien. Daarom zien we ook veel artisjok bloemen terug in tuinen. In het hart vinden we “ hooi”. Dit smaakt erg vies, en is dus niet eetbaar. Dit hooi groeit uit tot de prachtige felpaarse bloem.
Artisjok is een licht bittere groente. Het is zeer heilzaam voor de lever, en wordt daarom in een extractie erg veel gebruikt in detox-producten. De smaak neigt naar de smaak van aardpeer.
Het artisjok seizoen loopt van December tot Mei, daartussen komen ze uit de kassen en uit het buitenland, veelal uit Spanje. en Frankrijk, waar de groente wel populair is. Artisjok wordt jaarrond gehouden, en wordt met name aangeboden in het voorjaar en in het najaar. Je kunt artisjok gewoon in supermarkten aantreffen, en in groente-speciaalzaken, toko’s en biowinkels. Ik zou voor de laatste gang ( de biowinkel0 kiezen, omdat er vrij veel bestrijdingsmiddelen wordt gebruikt op artisjok in het buitenland. Artisjok kan behoorlijk groot worden, maar er zijn ook kleinere maatjes. Van een kindervuistje groot tot een knoert-vuist groot. Je hebt zowel paarse als groene soorten, en alles daartussen. Voor de smaak maakt het niets uit, wel zijn de paarse soorten vaak wat kleiner en ietsje milder van smaak.
HEEL VEEL BEWEZEN GEZONDE VOORDELEN
Artisjok is niet alleen lekker, maar vooral erg voedzaam. Het barst van de vitaminen en mineralen, vezels en antioxidanten. Artisjok kun je in zijn geheel eten. De onderste bladeren zijn stug, en daarom niet lekker, daarom worden deze wel meestal verwijderd. Sommigen trekken veel teveel blad weg, en dat is zonde, want juist in het blad zit erg veel voedingswaarde. Laat dus zoveel als mogelijk aan blad zitten. Wat voor bewezen gezonde voordelen heeft artisjok zoal?
1) Het heeft een gunstig effect op het verlagen van cholesterol. Interessant weetje: voor de komst van cholesterol-verlagende medicijnen werd artisjok gebruikt om het slechte cholesterol te verlagen. Artisjok kan bijdragen om de hoeveelheden LDL-cholesterol, triglyceriden en totaal serum cholesterol te verlagen, en heeft een gunstige werking op het HDL-cholesterol.
2) Het stimuleert de productie van gal. Dit heeft automatisch een zeer gunstige invloed op de lever. Artisjok wordt veel geadviseerd bij mensen met leverziekten als cirrose. Artisjok helpt mee om de leverfuncties te verbeteren. Met name gedroogd artisjok-blad lijken van grote invloed te zijn op de productie van gal.
3) Het heeft een gunstige invloed op de spijsvertering. Het kan de darmwerking normaliseren, als er sprake is van constipatie, diaree of een opgeblazen gevoel.
Artisjokken zijn rijk aan voedingsvezels, magnesium, chroom, vitamine A en C, foliumzuur, biotine en mangaan. Daarnaast zijn ze rijk bedeeld met niacine, thiamine, riboflavine, en kalium. Maar waar ze vooral in uitblinken zijn antioxidanten.
WAAR KUN JE HET KOPEN, EN WAAR LET JE OP?
Artisjok kun je, zoals eerder gezegd, vinden in supermarkten, toko’s, markten, en biowinkels. Alhoewel het per land verschilt, worden artisjokken behoorlijk bespoten, en is het daarom het beste om deze biologisch in te kopen. Let bij het kopen op de volgende punten:
– de artisjok moet stevig zijn. Kijk goed of er geen zachte plekken zijn .
– de buitenste bladeren moet fris en glanzend ogen.
– de blaadjes moeten dicht op elkaar zijn gevouwen. Staan de blaadjes te ver open/uiteen, laat ze dan liggen.
– de blad-punten mogen niet bruin en verschrompeld zijn. Dit betekent dat ze te laat zijn geoogst.
Artisjok wordt nog het meest verkocht in blik. Dit is geen goed idee. Naast dat ingeblikt voedsel geen goed idee is, wordt er heel veel zout en andere conserveermiddelen aan toegevoegd. Dit haalt sowieso de echte artisjok-smaak weg, en je krijgt enorm veel zout binnen. Wat we in blik kunnen kopen betreft artisjok harten/bodems. Er zijn overigens heel veel varianten in blik verkrijgbaar. Van naturel ( met bakken vol zout) tot met olie en kruiden. De artisjok-harten zijn voorgekookt en behoeven dan ook niet meer te worden gekookt of te worden opgewarmd. Artisjok uit blik wordt veel gebruikt op pizza, door salades en door de pasta.
HOE MAAK JE HEM KLAAR??????
Veel mensen wagen zich er ook niet aan, omdat ze het “ teveel gedoe” vinden om te bereiden. Dit valt in de praktijk echt reuze mee. Veel mensen weten totaal niet HOE ze een artisjok kunnen klaarmaken, daarom heb ik hieronder een duidelijk foto-overzicht gemaakt. Daarna is het niet moeilijk meer!!!!!!
1) Was de artisjok en droog hem goed. Snij de steel eraf.
2) De onderste blaadjes zijn stug en bitter, en daarom niet erg lekker. Deze worden er meestal af gehaald. Haal zo min mogelijk bladeren eraf, dat is zonde. Enkel de blaadjes die erg stug zijn.
3) Snij een citroen door midden. Wrijf de onderkant van de artisjok in met de citroen, dit voorkomt, dat de artisjok gaat verkleuren.
4) Knijp de citroen delen uit boven een pan, vul de pan met water en breng het water aan de kook. Zodra het water kookt, de artisjok in het water laten zakken en met de deksel op de pan ongeveer 15-20 minuten laten koken. Je kunt aan de onderkant van de artisjok controleren, of de artisjok gaar genoeg is. Steek met een mesje in de artisjok, en is het zacht, dan is hij gaar.
5) Nu hij gaar en zacht i, kun je de blaadjes er heel makkelijk af trekken en komt het hart tevoorschijn. De blaadjes worden meestal van onderen ( het zachte gedeelte) gegeten ( met de tanden het zachte gedeelte eruit “ trekken”)
6) Als je het hart opent, komt daar het eerder besproken hooi tevoorschijn. Dit kun je niet eten. Schep dit er met een lepel uit.
7) Je houdt nu de bodem over, die verrukkelijk is! Tast toe!
WAT KUN JE ERMEE?
Naast dat je de blaadjes en bodem heerlijk “ uit het vuistje” op kunt peuzelen, kun je het uiteraard ook verwerken door tal van gerechten. Zo is artisjok heerlijk:
– door een salade
– op een pizza
– door de pasta
– als gekookte groente bij aardappelen
– door een beslag/deeg om een baksel mee te verrijken
– op een quiche
– door smoothies
– als aperitiefje ( de blaadjes zijn erg leuk om te serveren)
Naast koken kun je artisjok ook stomen, bakken, grillen, stoven en in de oven bereiden. ( poffen) Je kunt artisjok zowel warm als koud eten. De “ leeggezogen” blaadjes worden meestal weggegooid. Maar je kunt ze ook drogen. Als je in het bezit bent van een voedseldroger kun je de blaadjes drogen en vermalen tot poeder of gebruiken als thee.
Hoeveel je precies per persoon nodig hebt aan artisjok ligt lastig, omdat de ene artisjok beter in zijn blad zit dan de ander. Bij verse exemplaren heb je best veel “ afval” Een goede vuistregel is een vuistgrote artisjok per persoon.
BEWAREN:
Artisjok kun je na aankoop het beste in de koelkast bewaren, gewikkeld in een vochtige doek. Hou de artisjok vochtig. Ze blijven zo zeker een week lang goed. Je kunt ze ook invriezen. Blancheer ze dan wel vooraf. ( 5-10 minuten) Ingevroren blijft artisjok zeker 6 maanden houdbaar.
Monique, wederom bedankt voor deze uitleg. Helemaal snappen doe ik het niet. Die blaadjes, die je er aftrekt, nadat de artisjok gaar is, zuig je die in weze leeg. Het blaadje wordt dan verder weggegooid ? En dat hart dat overblijft, wordt dat dan weer in stukjes gesneden. Misschien geen erg snuggere vragen, maar ik ben wat dat betreft, nooit verder gekomen, dan het zien liggen in de winkel.
Hey Rita!
Geen enkele vraag is stom hoor! De blaadjes gooi je idd weg of droog je. Het hart kun je gewoon lekker zo opeten, of in stukjes snijden of verwerken in gerechten. Heel veel succes! Warme groet!
Goedendag,
Kan je na het bereiden de artisjok ook anderhalf of 2 uur later nog eten of moet je de artisjok direct eten?
Hi Monique,
Regelmatig lees ik jouw artikelen. Goed geschreven en et kennis van zaken gepubliceerd.
Je had het over de blaadjes drogen.
Klopt het, dat de gedroogde en evt. vermalen blaadjes kunnen worden gebruikt o gewicht te verliezen.
Groetjes,
Jan
Ik gebruik ze veel in salades,hoe kan ik ze gekookt het langste bewaren in de koelkast?Kan dit in een pot of vacuüm?
Ik las dat Artisjokken goed zijn om je bloeddruk te verlagen en zo kwam ik op je site.
Aangezien ik tot de groep behoor die 10 keer uitleg nodig heeft was ik aangenaam verrast.
Zo duidelijk hier.
Bedankt
Dompel de blaadjes en daarna de in stukjes gesneden bodem in een vinaigrette van wijnazijn, citroensap, Franse mosterd, wat zout en witte peper en neutrale olie. Alles met de staafmixer behalve de olie. Die doe je er pas bij als de rest goed gemixt is. Niet te veel maar geleidelijk toevoegen totdat het verdikt.
We aten net artisjokken en zaten ons af te vragen hoe ze dit ingewikkelde eten in potjes krijgen, de harten dus, ik zou het leuk vinden dat te weten, kan me er geen voorstelling van maken!
U vergeet Sardinie en die artisjokken zijn puur natuur en niet bespoten met bestrijdsmiddelen zoals in Frankrijk en Spanje en die zijn puur gekweekt meestal voor de Nederlandse markt en aan sardijnse artisjokken kun je moeilijk komen en moet je connecties hebben op sardinie die ze willen meenemen en daar heb ik geen zorgen over ivb met sardijnse man en u vergeet ook nog te vermelden dat je ze kunt klaarmaken met rijst en met schapenvlees.