Alles over de discussie roomboter en wat is grasboter?
Geplaatst op november 22 2023 door Monique van der Vloed
26 Comments
Ik bewaar warme herinneringen aan roomboter. Ik was als kind erg vaak bij mijn oma. Zij is min of meer de grondlegster voor mijn liefde voor echt, puur voedsel wat je zelf maakt from scratch. Ik herinner mij nog goed, dat mijn oma mij vaak meenam om roomboter te kopen die een boer in een soort schuur verkocht. Echte, vers gemaakte roomboter. Ik kan de heerlijke geuren die er in de schuur hingen zo oproepen. En mijn hemel, wat was de roomboter lekker. Zo proef je het waarschijnlijk nergens meer. Als mijn oma het na thuiskomst in haar botervloot deed, rook de hele keuken naar verse roomboter……heerlijk vond ik dat. Ik leerde al vroeg om roomboter te eten, want mijn oma was wars van margarines en andere kunstmatige boters. Zij vond dat boter ook naar boter moest smaken en niet naar een bonkje vet. Ik ben vandaag de dag nog steeds dol op roomboter, maar koop het niet vaak. En als ik het koop, dan biologisch/dynamisch in de biowinkel. Dat komt nog het dichtste bij de roomboter van vroeger. Waar ik ieder jaar wel altijd weer naar uitkijk, is de verse biologische grasboter ( en dan in het bijzonder van het merk weerribben) Dit is ieder jaar toch weer even een feestje! Velen verwarren grasboter met roomboter en denken dat dit exact hetzelfde is. Dit ligt echter wat genuanceerder. In dit artikel vertel ik alles over roomboter en wat het verschil is tussen roomboter en grasboter.
WAT IS ROOMBOTER????
Roomboter is kort door de bocht een boter van melk, wat smeerbaar is gemaakt. Roomboter is een smeerbaar vet dat grotendeels bestaat uit afgeroomd melkvet, dus room, en een beetje water. Roomboter bevat vitamine A, D en E en heeft een vetgehalte van tussen de 80 en 90%. Omdat het veel verzadigd vet bevat, is het niet opgenomen in de schijf van vijf. . Dit vet staat erom bekend niet goed te zijn voor de gezondheid. Inmiddels komen er steeds meer geluiden, dat deze claim achterhaald kan worden. Er is veel melk nodig voor het maken van roomboter. Daarom is de milieubelasting hoog. Voor iedere kilo boter is ongeveer 25 liter melk nodig. De milieudruk van roomboter is fors hoger dan van bijvoorbeeld margarine of halvarine. De klimaatbelasting is zo’n 9 keer hoger, energiegebruik 6 keer en landgebruik 5 keer. Er is wel een kanttekening te plaatsen. In halvarine en margarine zit vaak palmolie en/of sojaolie. Deze oliesoorten worden in verband gebracht met ontbossing van tropisch regenwoud. Ontbossing geldt niet voor de oliesoorten waar halvarine en margarine voornamelijk uit bestaan, die uit de Europese regio komen zoals zonnebloemolie, koolzaadolie of olijfolie. Maar veel varianten gebruiken wel oliën afkomstig uit het tropisch regenwoud.
Niet alles mag zomaar ‘boter’ heten. De aanduiding ‘boter’ is beschermd door de Nederlandse wet, en mag alleen maar op een product geplakt worden als het voor minimaal 80% uit melkvet bestaat. Dit houdt concreet in dat als er ‘boter’ op het pakje staat, en inderdaad ook echte boter in zit. Als er géén boter op staat, heb je dus te maken met een margarine, of een kunstboter, waar je naar mijn mening beter vanaf kunt blijven. De aanduidingen ‘echte boter’ of ‘roomboter’ hebben dus geen verschillen: Het gaat hier allemaal om boter, zoals in de wet vastgelegd. Maar binnen alle beschikbare boterproducten zijn natuurlijk wel weer kwaliteitsverschillen: Het mag duidelijk zijn dat roomboter van biologische koeien die het grootste deel van het jaar vers gras eten in de wei, beter van smaak is en een hogere kwaliteit heeft dan roomboter van koeien die zich de hele dag staan te vervelen op stal.
SLECHT VET?
Roomboter was jarenlang onderwerp van menig discussies. In de jaren tachtig kwam de overheid op basis van onderzoek uit de tijd met het advies om minder verzadigd vet te eten. Verzadigd vet zou namelijk slecht zijn voor ons cholesterol en zou kunnen leiden tot hartkwalen en overgewicht. En we moesten opeens aan de halvarine, margarine en andere kunstboters. Tot het einde van de negentiende eeuw was roomboter een onbelangrijk bijproduct van de in-opkomst-zijnde veeteelt. Het werd eigenlijk alleen gebruikt door de boeren zelf, niet commercieel. Toen de vraag naar zuivelproducten begin te stijgen, kwam roomboter in beeld. Niet zozeer door de arme lagen van de samenleving, maar vooral door de rijke. Roomboter kreeg daarom een luxe-stempel . Boeren speelden hierop in, en begonnen roomboter te verzilveren en commercieel op de markt te brengen. Dit gebeurde aanvankelijk handmatig, maar dankzij een uitvinding van de Zweed Gustaaf de Laval die daar een handige centrifuge voor bedacht, veranderde roomboter in een heuse industrie. De roomboter verschilde sterk van kleur per seizoen. In de wintermaanden was roomboter bijna wit van kleur, in de zomermaanden vol geel. Consumenten waren ook in die tijd erg voor uiterlijk vertoon van producten en zagen het liefst mooi geel gekleurde stukken roomboter. Dit werd opgelost door de uitvinding van een natuurlijke kleurstof, genaamd carotinekleursel. Roomboter is lange tijd een zeer mooi en goed verkocht product geweest, dit veranderde in de tweede helft van de negentiende eeuw, toen daar opeens margarine ( kunst-boter) zijn intrede deed….
Margarine is ooit geïntroduceerd door twee families uit het Nederlandse Oss. ( de familie Jurgens en de familie van den Bergh) Beide families waren groothandelaren in echte boter. Dankzij de enorme vraag naar echte roomboter was de prijs enorm hoog en voor de lagere klasse van de samenleving onbetaalbaar geworden. Ze kregen lucht van een nieuw product wat op grotere schaal geproduceerd kon worden tegen een veel lagere prijs dan roomboter : margarine.
In 1900 werden de margarinemerken Vitella en Solo op de markt gezet, met ontzettend veel succes. Dertig jaar later fuseerden beide families en richten zij “ de Margarine-Unie” op. De samenwerkingen werden ook in het buitenland gezocht en een fusie tussen de Nederlandse Margarine Unie en de Engelse “ Lever Brothers” resulteerde uiteindelijk in een nieuw bedrijf: Unilever. Later, in de jaren zestig werd dit nog een keer ondersteund door de het ‘margarinebesluit’ waarbij de toevoegingen bij de wet verplicht waren. ‘Officieel’ was margarine nu gelijk aan roomboter. De consument slikte dat als zoete koek, en de omzetten stegen weer tot in de hemel.
De medische wereld verzocht Unilever een gezondere margarine op de markt te brengen. Een margarine, die meer onverzadigde vetten moest bevatten. In deze periode werd bekend gemaakte dat de verzadigde vetten in de “ oude” margarine “ problemen op kon leveren voor onze gezondheid. Unilever ontwikkelde toen Becel boter, die aanvankelijk alleen in de apotheek verkrijgbaar was. Pas eind jaren zestig werd Becel boter beschikbaar voor de consument. De consument was tevreden, want Becel was een gezonde variant op roomboter en andere harde boter. Dit alles kwam Unilever goed uit, want er was in dezelfde periode een heftige discussie opgestart over de aanwezige transvetzuren
n in de margarines, ook in de Becel. Maar omdat de discussie ging over het gevaar voor hart- en vaatziektes, waarvoor Becel dé oplossing was, kwam de discussie over transvetten op de achtergrond.Pas in de jaren negentig kwam er erkenning van de voedselindustrie dat precies dezelfde transvetzuren aanleiding konden zijn voor veel hart en vaatziekten . Unilever koos snel eieren voor zijn geld en bracht in 1995 een margarine op de markt waarin beduidend minder transvetzuren zaten.
Goed, als je het bovenstaande goed hebt begrepen, begrijp je ook, dat iedereen bijna honderd jaar lang grotere hoeveelheden “ schadelijke” transvetzuren hebben binnen gekregen Bekende boter uit die tijd, Bona en Zeeuws Meisje ( beiden bestaan nog steeds) bevatte bijvoorbeeld een kwart aan transvetten. Uit een onderzoek is gebleken dat voor de komst van margarine, er zelden mensen stierven aan trombose in de kransslagaderen. Na de introductie van de margarine, en zeker nadat het voor het grote publiek beschikbaar werd, stegen de gevallen van hart- en vaatziektes schrikbarend. Toch iets om over na te denken … Vandaag de dag dreunt het stemmetje “ verzadigd vet is slecht!” nog altijd door in vele hoofden van consumenten. Dankzij de intrede van internet kwam er erg veel informatie vrij. Daarin wordt erg veel verteld dat verzadigd slecht is en onverzadigd goed. Maar we hebben toch vetten nodig? Jazeker. Maar het is wel belangrijk om de juiste verzadigde vetten binnen te krijgen. In roomboter zitten veel verzadigde vetten die bestaan uit korte ketens, dus licht verteerbaar en een gunstige invloed op je darmen. Daarnaast zit in de goede roomboter vitamine D, vitamine A
Het is waar dat roomboter transvetzuren bevat, ongeveer 2-3%. Maar het is goed om te weten dat dit dierlijke transvetzuren zijn. En uit onderzoek is gebleken dat juist deze vorm een bescherming kan bieden tegen hart- en vaatziekten. Roomboter is een product wat heel erg dicht bij de natuur staat, waaruit je de conclusie kunt trekken dat hoe gezonder de koe is, hoe beter de boter is.
Op dit moment zijn er nog veel discussies gaande over dit verzadigde vet in roomboter. In 2015 kwam de Engelse cardioloog Aseem Malholtra van het Croydon Hospital in Londen in het vooraanstaande medische tijdschrift Britisch Medical Journal met een helder verhaal over verzadigde vetten in roomboter. Hij vertelt o.a dat verzadigd vet in regel niet zo’n probleem vormt voor ons hart terwijl producten met een laag vetpercentage meestal bomvol suikers zitten . Hij is van mening dat roomboter helemaal niet zo slecht is als jaren wordt beweerd. Hij vind dat het de hoogste tijd is om deze mythe te gaan doorbreken. Ook vertelt hij nadrukkelijk dat er té massaal statines ( dit zijn cholesterol-verlagende medicijnen) worden voorgeschreven omdat de regering te geobsedeerd is door de wens om cholesterol te verlagen en hartziekten te verminderen. In de praktijk blijkt echter dat de bijwerkingen van statines nadelig zijn voor miljoenen mensen die deze medicijnen dagelijks slikken en dit de voordelen oveschaduwt. Transvetten die in fastfood, bakproducten en margarine worden getroffen, vormen een probleem, schrijft Malhotra in het British Medical Journal. Maar verzadigde vetten in roomboter, kaas en vlees is een ander onderwerp.
De volharding dat de verzadigde vetten moeten worden geëlimineerd uit ons voedingspatroon hebben het risico op cardiovasculaire ziekten (hart- en vaatziekten) juist verhoogd. Er overlijden wereldwijd jaarlijks naar schatting 17 miljoen mensen aan deze ziekten. Recente wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat er geen verband is tussen de consumptie van verzadigde vetten en hart- en vaatzieken. “Verzadigde vetten hebben juist een beschermende werking”, aldus Malhotra. Hij voegt eraan toe, dat het verschil maakt uit welke producten we verzadigd vet binnenkrijgen. Roomboter bevat onder andere vitamine D, calcium en fosfor. Een tekort aan vitamine D wordt gelinkt aan een hoger risico op hartziekten. Calcium en fosfor verlagen mogelijk de bloeddruk. Uiteraard kunnen we vitamine D, calcium en fosfor uit andere voedingsmiddelen halen zoals verse groenten, noten en vis, maar hier gaat het erom dat roomboter meer voordelen heeft ten opzichte van plantaardige margarine dan de laatste tijd werd gedacht. Bewerkt vlees is gelinkt aan een grotere kans op hartziektes en diabetes, maar dat geldt niet voor puur onbewerkt vlees. Bewerkt vlees bevat veel toevoegingen zoals E-nummers en suiker. En dat maakt de bewerkte producten ongezond en schadelijk voor ons lichaam. Hij benadrukt vooral het extreme suikergebruik in ons voedsel.
Kortom…….de discussies zijn nog lang niet voorbij, en moet je als consument zelf je conclusies trekken. Het mijne is, dat ik zo nu en dan lekker geniet van een pakje biologisch/dynamische roomboter. En daarnaast mijn zuivere potje kokosolie gebruik. Voor mij is iets pas slecht, als je er teveel van eet, of van iets teveel binnen krijgt. Dit geldt zeker voor roomboter. Mijn collega Juglen Zwaan schreef in 2016 ook een zeer verhelderd stuk
. KLIK HIER om naar zijn artikel te gaan.
KLIK HIER voor een studie. 
VERSCHIL TUSSEN ROOMBOTER EN GRASBOTER?
Veel mensen verwarren grasboter met roomboter en andersom. Of ze weten niet goed wat grasboter precies is. Het is gelukkig een simpel verhaal: In de weideperiode als de koeien vers gras eten maken boeren van de room van de melk van de koeien heerlijke grasboter. Gras zorgt voor een andere samenstelling van de melk waardoor de boter goed smeerbaar, romiger en smeuïger is. Door het hogere natuurlijke caroteengehalte in gras is de boter geler van kleur. De smaak is voller en daarom volgens velen veel smakelijker. Grasboter komt ieder jaar vers tussen Mei en Juni op de markt, daarnaast is het ook het gehele jaar verkrijgbaar. Maar grasboter is pas ECHT lekker, als je de eerste pakjes van het seizoen koopt.
Daar moet je in ieder geval NIET voor in de supermarkt wezen. ECHTE verse grasboter koop je in de biowinkel. Hier vind je echte grasboter van boeren uit de streek of die biologisch/dynamisch produceren. Veel grasboter worden verkocht met leuke verhaaltjes over vrolijk in het gras rondspringende en grazende koeien, maar de werkelijkheid is vaak anders. Zowel grasboter als roomboter uit de biowinkel geven de beste garanties. Een zeer bekend merk voor echte grasboter is WEERRIBBEN. Deze onderneming produceert ieder jaar echt verse grasboter. Daar kijk ik ieder jaar weer naar uit.
LEKKERE GRASBOTER KOEKJES BAKKEN!!!
Zodra de verse pakjes grasboter weer in de biowinkel leverbaar zijn, koop ik altijd twee pakjes: eentje voor lekker op mijn homemade brood te smeren, en een ander pakje om deze heerlijke boterkoek-stukjes mee te bakken.
DIT HEB JE NODIG:
400 gram havermoutmeel ( havermout in de blender tot meel vermalen)
twee verse eieren ( bij de boer geraapt of GELUKSVOGEL eieren bij de biowinkel)
250 gram biologische grasboter ( liefst van Weerribben)
optioneel, maar wel lekkerder : een theelepel vanillebourbon
ZO MAAK JE HET:
Verwarm de oven voor op 185 graden. Bekleed een brownievorm met bakpapier. Kneed alle ingrediënten in een kom handmatig goed door elkaar. Stort het deeg in de vorm, bevochtig je handen en druk uit tot een plak, Je kunt er met een vorkje nog leuke motieven in trekken maar dat hoeft uiteraard niet. Bak de koek in het midden van de oven gaar in ongeveer 45 minuten, blijf tussentijds controleren. De koek moet goudbruin zijn verkleurd. Laar=t daarna tenminste 3/4 uur afkoelen, zodat de koek hard wordt. Snij tot slot in blokjes.
OKAY! Maar…..welke dan?
Het zal je vast een beetje duizelen allemaal. Welke moet je nu kiezen? Ik zette alles overzichtelijk op een rij. KLIK HIER
Hier nog iemand met een roomboter-oma. Na school langsgaan voor een kapje met roomboter. Veel lekkerder dan een snoepje.
Izerina .Hier geen roomboter oma maar moeder . Een kapje idd ,liefst nog warm ,en dan met roomboter .Heerlijk .Vroeger haalden we vroeg brood in het dorp .Soms was de winkel nog niet open maar gingen we achterom .Die geur …….om nooit te vergeten .
En dan nog een centimeter puur chocolade hagelslag erop.
Mijn vader was niet moeilijk maar als ik dat deed werd hij nijdig.
Toch jammer dat je Becel boter noemt.Het is Becel margarine.
zeg liever smeervet
Goed artikel Monique…ik heb altijd grasboter van de Weerribben(ook hun yoghurt en kwark)ik wist niet het verschil tussen grasboter en roomboter..nu dus wel..enorm bedankt
groetjes,marjan
De 25 liter melk die nodig is voor een pakje boter kan toch als
Magere melk verkocht worden?
Yes, daarom zaten we in de jaren 80 met een melkvetoverschot, ook wel de boterberg genoemd, omdat melkvet duurder was dan de gebruikte margarine.
Wij karnen de volle verzuurde melk tot karnemelk en roomboter.
Nu inderdaad heerlijke grasboter en gras…karnemelk
Weer erg bedankt voor je fijne artikelen. Het eerste wat ik doe zondagmorgen is deze lezen
Wat vind je van de biologische boter van de lidl.
Goeiemorgen Monique, ik lees zondagmorgen altijd als 1e je n.br. weer een goed verhaal en bracht me op deze moederdag terug naar mijn moeder en oma die altijd een blauwe aardewerk pot (met een doek eroverheen) met “goeie” boter hadden staan. Beide overleden maar wel een mooie memorie op moederdag. Ook ik eet altijd room- of (gras) boter (zoutloos). Ben bijna 66 en in prima gezondheid. En een biologische biefstuk op kamertemperatuur laten komen en dan langzaam sudderen in roomboter, yammieyammie……….bedankt Monique voor je verhaal.
mooi hé, al die leuke verhalen van vroeger! Warme groet!
Goeiemorgen Monique, ik lees altijd op zondagmorgen als 1e je n.br. en op deze moederdag een memorie naar mijn moeder en oma die altijd een blauwe aardewerk pot (met een doek eroverheen) met “goeie” boter had staan. Beide overleden maar wel leuk verhaal op moederdag. Ik ben bijna 66 jaar en eet altijd (zoutloze) room- (gras) boter en ben in prima gezondheid. En een biologische biefstuk op kamertemperatuur sudderen “in de roomboter”, en niks dichtschroeien 😉 (nog rood van binnen) dan eruit halen, inpakken in alufolie op 50° laten rusten, yammieyammie. Bedankt voor je verhaal “op deze moederdag”
Kamertemperatuur dicht sudderen 20° en 50° inpakken. Is 30° verschil omhoog. Leg het me nog een x uit aub. Grt jur
Hallo Monique,
Ik kan me volledige aansluiten bij uw betoog. Ik zou er nog nog heel wat kunnen bij aanvullen in verband met hart en vaatziekte en de invloed van statines, maar dat zou ons te ver leiden. Wat de grasboter betreft wil ik daar nog iets positiefs aan toevoegen. Grasboter is gezonder omdat ze ook omega 3 vetten bevat en daarom ook beter kan worden uitgesmeerd.
Hallo Monique. Ik maak al jaren zelf mijn Ghee van roomboter. Na jouw verhaal over roomboter ga ik het voortaan maken van biologische roomboter. En de grasboter ga ik meteen uitproberen, hoop dat het in Groningen te koop is. Ik ga er morgen naar op zoek. Kan je ook een aanvulling geven over Ghee? Weet je daar iets over te vertellen? Groet, Helmi.
Dag Helmi Hopelijk heb je hier wat aan: https://moniquevandervloed.nl/is-ghee-en-hoe-maak-zelf/
Bedankt Monique voor je snelle reactie. Veel info waar ik veel aan heb. Ga snel de broodjes maken en ga op zoek naar meer recepten. Ik heb het tot nu nooit gebruikt voor broodjes en taart enzo.
Gr. Helmi.
Hallo Monique, ik kwam je artikel tegen omdat ik hoorde dat aan grasboter stoffen “toegevoegd zouden zijn om hem smeerbaar te maken.” In het artikel lees ik daar niets over, dus het klopt niet denk ik.
Hier ook altijd roomboter!
De biologische van de AH vind ik de minste. Weinig smaak en het is net Pritt-lijm, plakkerig.
De Weerribben staat bij mij op nummer 2.
Winnaar vind ik de roomboter van Veco Zuivel.
Als ik info zoek kijk ik altijd eerst bij jou, super blij met al deze info. Op schotsehooglanders.nl staat een artikel over grasboter van campina en dat melk van de koeien waar gewone produkten mee gemaakt word (en geen gras krijgen) ook gewoon gebruikt word voor de grasboter. Hoop dat iedereen dit leest en deze boter laat staan. Groetjes.
Olijfolie is ook een goed vet, hè 🙂
Mijn vader karnde vroeger (in de oorlog) zelf boter. Die smaak heb ik later slechts eenmaal geproefd; dat was op vakantie in een hotel in Luxemburg. Daarna nooit meer ergens voor-geschoteld gekregen.
Als er grasboter is waarom is er dan geen grasmelk? Zover ik weet is melk altijd wit, zomer en winter. Jammer dat er niet meer over margarine is verteld, waar het echt van gemaakt is bijv. van dierlijk vet, een bijprodukt wat we in enorme hoeveelheden hebben. Ik had eens margarine en echte boter die niet van elkaar te onderscheiden waren, het zet je te denken waar de roomboter echt van is gemaakt…
Grasboter is zachter, smeerbaarder omdat er geen palmolie in zit. Die palmolie krijgen de koeien binnen met het droogvoer waardoor de roomboter veel harder blijft.