Is het nu wel of niet gezond? Mogen we nu wel of geen roomboter op de boterham smeren? Moeten we het Voedingscentrum geloven dat we aan de halvarine moeten? Of lijkt margarine toch het botertje onder de boter? In dit artikel alles over boter.

Als we heel erg nuchter naar boter kijken, is het eigenlijk niets meer dan room wat te veel is opgeklopt. Het wordt gemaakt van room dus, met een vetgehalte van 35-42 %. We weten dat room afkomstig is van melk. Om een kilo boter te kunnen produceren, is zo’n 25 liter melk nodig. In speciale machines ( afromers) wordt de melk ontroomd. Afgeroomde melk wordt ook weer doorgewerkt, de room wordt door verwerkt tot boter. Van de afgeroomde melk wordt bijvoorbeeld melkpoeder gemaakt.

Boter wordt al eeuwen gemaakt. Vroeger werd de room uren handmatig gestampt in een stamp-kan. Dit gebeurde net zolang tot de vetbolletjes zich afscheidden van de karnemelk. Daarna werden de vetbolletjes ambachtelijk gekneed en eventueel gezouten.

Tegenwoordig gaat het een stuk eenvoudiger dankzij geavanceerde machines. De room wordt eerst gepasteuriseerd om de bacteriën te doden. Dit wordt vervolgens afgekoeld.tot zo’n 4 •C, en wordt opgeslagen in RVS gekoelde stalen tanks.

Daarna wordt er zuursel aan toegevoegd. Dit zuursel is zeer bepalend voor de uiteindelijke smaak van de boter. De volgende stap is de boter-bereidingsmachine. Op onderstaande afbeelding ( bron: www.schoolmelk.be)  zie je een goed beeld van de gehele procedure.

1) De room wordt in een gekoelde cilindrische karn gepompt, zoals je op de afbeelding aan het begin ziet ( 1) .Door vele verschillende kloppers wordt de alles mechanisch omgezet tot ruwe boter. De boterkorrels klitten aan elkaar vast, en worden in het volgende gedeelte ) 2) van de bereidingsmachine van de botermelk weer gescheiden. De boterkorrels worden meteen voor de eerste keer gewassen, en wordt licht gekneed. Vervolgens wordt de boter via een conische opening met geperforeerde platen door naar het volgende productieproces geduwd. ( 3) De resterende botermelk wordt verwijderd en de boter wordt direct naar de volgende fase geduwd ( 4) waar de boter opnieuw wordt gekneed. Hierdoor wordt alle resterende lucht uit de boter gekneed, gaat naar een soort vacuüm-kamer waar de boter voor de laatste keer door geperforeerde platen wordt geduwd, Op dit punt kan er nog worden ‘ gesleuteld” aan de boter, door bijvoorbeeld meer vocht en andere hulpstoffen toe te voegen. Wanneer de boter de machine verlaat wordt het direct verpakt.

Je kunt ook zelf boter maken. Dit kost wel wat tijd, maar is verder helemaal niet zo moeilijk of ingewikkeld. Als je melk een poosje laat staan ontstaat er een laagje room, deze room bestaat uit de eerder besproken vetbolletjes. Om ieder vetbolletje zit een vliesje, als we de room heel hard stampen en schudden scheuren de vliesjes en klitten ze samen. Door heel lang te stampen en te schudden ontstaat er vanzelf boter. Veel mensen maken zelf hun boter door verse slagroom te kopen. Ze voegen aan hun boter zelf melkzuurbacteriën toe. Lees meer over deze melkzuurbacteriën door HIER TE KLIKKEN, 

Boter heb je in ontzettend veel soorten en maten. Waar het vroeger erg eenvoudig was om een pakje boter te kopen, moet de consument nu kiezen uit honderden soorten. Er zijn botersoorten met bepaalde vetpercentages en er is plantaardige boter wat eigenlijk geen boter genoemd mag worden omdat boter uit melk zou moeten bestaan. Naast deze verschillende vetpercentages bestaan er honderden soorten, van grasboter tot kruidenboter, van gezouten tot ongezouten boter. Wat we voornamelijk kunnen kopen zijn de soorten die zijn verrijkt met vitaminen en mineralen. Tot slot hebben we ook vloeibare bak en braad boter. Groot gezien gaat het om vijf soorten boter:

Roomboter werd vroeger als enige botersoort gebruikt. Het bestaat uit gemiddeld 82% vet, 16% vocht en twee grammen aan vetvrije bestanddelen zoals vitamine A.B, en D , mineralen, melksuiker ( lactose)  en eiwitten. Roomboter wordt ook wel “ echte boter” genoemd, om de verwarring met margarine te voorkomen ( daarover later meer)

Dit gaat om boter waarin het vetpercentage is teruggebracht naar zo’n 40%.

Margarine wordt beschouwd als een botersoort, maar het is helemaal geen boter. Het is een variant op boter wat wordt gemaakt van dierlijk/ plantaardige vetten. Ik noem het zelf in elkaar geknutseld imitatie boter. De oliën die worden gebruikt om margarine te maken zijn meestal soja en visoliën. Hieraan worden talloze hulpstoffen aan toegevoegd, zoals zout, kleurstoffen, emulgatoren, conserveringsmiddelen en smaakstoffen. Qua vetpercentage komt margarine overeen met boter. Margarine bevat van nature geen vitaminen, zoals roomboter. Dit moet wettelijk worden toegevoegd aan margarine ( vitamine A + D)

Ook dit gaat niet om een echte boter, maar een kunstboter, met een vetpercentage van 40% ( dus een halfvolle variant op de margarine)Het wordt gemaakt van plantaardige olie en water.

Deze boter is, zoals de naam het al zegt, geschikt om mee te bakken en te braden. Het bestaat uit 97% vet en het vocht is voor het grootste deel aan de boter onttrokken. Aan braadboter worden talloze hulpstoffen toegevoegd om de boter bijvoorbeeld in de pan sneller bruin te laten verkleuren, en het minder te laten spatten.

Onder deze vijf “ hoofd-boters” vallen nog honderden soorten. We kunnen kiezen uit gezouten of ongezouten, of botersoorten waaraan nog iets specifieks aan is toegevoegd, zoals kruiden en specerijen en noten. Ook worden tegenwoordig vele botersoorten gemengd met bijvoorbeeld ghee en kokosolie.

We kennen ook GRASBOTER. Klik HIER om alles over grasboter te lezen. Kortom: de botermarkt lijkt onverzadigbaar. Alles kan tegenwoordig.

De grote vraag die al jaren rond blijft zingen is hoe gezond boter is. Afgelopen jaren heeft ( met name room) boter flink  onder vuur gelegen. Voorzichtig lijkt het tegenwoordig weer te mogen, dat likje roomboter op onze boterham. Roomboter werd jaren geleden in de ban gedaan dankzij de vet-boycot. Omdat roomboter méér verzadigd vet zou bevatten dan kunstboter margarine, werd door de vele organisaties als een Voedingscentrum roomboter als de grote boosdoener beschouwd .  100 gram roomboter bevat inderdaad meer verzadigd vet dan 100 gram margarine. Bij roomboter ligt dit op zo’n 55 gram verzadigd vet, bij margarine op zo’n 20 gram Ze hebben daar best een punt, want het klopt dat een teveel aan verzadigd vet het slechte cholesterol kan verhogen ( LDL) maar dit ligt uiteraard een stuk genuanceerder. We eten geen 100 gram roomboter per dag, dat is één Twee = dat we ook op ons dagmenu moeten letten als we dagelijks roomboter consumeren. Dit om met name voldoende vitamine D binnen te krijgen, wat niet in grote mate aanwezig is in roomboter. Maar dit zou dus geen enkel probleem moeten zijn, als je roomboter met je gezonde verstand gebruikt. Terwijl dit allang is achterhaald, blijft het Voedingscentrum nog altijd margarine en halvarine adviseren. Zij gaan uit van het grotere aantal aan verzadigd vet en het verminderde aantal vitamine D in roomboter.

Is boter gezond? Een veganist zegt van niet. Anderen hebben een gemengde mening, en sommigen zijn overtuigd dat boter gezond is. Het is sterk afhankelijk van HOE JE BOTER GEBRUIKT. Als je iedere dag dikke lagen op je boterham smeert, bakt in braadboter en verder niet echt let op je inname verzadigde vetten en vitaminen en mineralen, dan kan boter nét zo ongezond zijn als snacks.

Globaal gezien bevat boter belangrijke voedingsstoffen. Ze bevatten vrijwel allemaal wel iets aan essentiële voedingsstoffen als vitaminen en mineralen, en dus die vetzuren. Dit hebben we hard nodig voor onze groei, ontwikkeling en onderhoud.

Voor iedere botersoort valt wat te zeggen. Er kleven aan iedere soort voor en nadelen. Roomboter bevat inderdaad erg veel verzadigd vet en betrekkelijk weinig vitamine D. Margarine bevat minder verzadigd vet, maar is vooral synthetisch in elkaar geknutseld, halvarine is eigenlijk halfvolle plantaardige boter met water aangelengd voor meer volume. Tevens kunnen we onze vraagtekens zetten bij de omega 6 vetzuren die in halvarine voorkomen. Omega zes is in combinatie met omega 3 helemaal niet zo ongezond, maar het probleem is dat die balans in onze voedingsmiddelen zoek is. We eten daarom veel meer omega 6 wat gezondheidsproblemen kan opleveren. In plantaardige kunstboter komen we erg veel van deze omega 6 tegen, in sommigen meer als in andere soorten.

De discussies zijn nog altijd gaande. Ik persoonlijk ga mee met de visies van mijn collega Juglen Zwaan. Hij schreef eerder zeer duidelijke artikelen over de kwestie margarine versus roomboter. KLIK HIER om naar zijn artikel over roomboter te gaan, en KLIK HIER om naar zijn artikel over margarine te gaan.

Het is vooral erg lastig voor de consument om een keuze te maken. Het ene artikel spreekt het andere tegen en ook organisaties verklaren de oorlog aan de vele bloggers die roomboter de hemel in prijzen. Het maakt het de consument niet gemakkelijker op. Zoals ik eerder opperde, is het erg belangrijk om te kijken naar je voeding. Hoe gezond eet je? Hoeveel  vitaminen, mineralen en verzadigde vetten krijg je iedere dag binnen? We kunnen zonder boter. Ik eet zelf bijvoorbeeld nauwelijks ( room) boter. Dit komt meer omdat ik het niet erg smakelijk vind, maar bio-dynamische roomboter en grasboter vind ik op zijn tijd wel erg lekker. Omdat ik 98% veganistisch leef zorg ik ervoor dat ik iedere dag voldoende vitaminen, mineralen, vezels en vetten binnen krijg. Wat ik niet via mijn voeding binnen krijg, slik ik bij in de vorm van natuurlijke voedingssupplementen. Dit houdt mijn balans goed.

Als jij graag roomboter wilt gaan eten, moet je zorgen dat je verzadigd vetpercentage per dag op de ADH norm ligt. In Nederland en veel andere landen wordt geadviseerd om niet meer dan 10% van de energie per dag uit verzadigd vet te laten bestaan. Eet je gemiddeld 2000 kcal per dag, is dit berekend op zo’n 22 gram verzadigd vet per dag, voor mannen ligt dt per 2500 kcal neer op zo’n 28 gram verzadigd vet per dag. Dir zou voor een vrouw neerkomen op zo’n 20 gram roomboter per dag. Maar dat betekent dan wel, dat je de rest van de dag geen verzadigde vetsoorten mag consumeren. Als je 10 gram roomboter per dag consumeert, hou je meer dan genoeg marge over om de rest van je dag door te komen. En is 10 gram roomboter naast lekker een gezonde aanvulling. Zorg ervoor, dat je ook voldoende vitamine D binnen krijgt, desnoods via een natuurlijk voedingssupplement.

MEER LEZEN?

5 Reacties op “Alles over boter, is het gezond?”

1. De hoeveelheid verzadigd vet dat we binnenkrijgen met roomboter ligt lager, 100 gram roomboter bestaat uit 58% verzadigd vet en niet uit 100%. Bij grasboter is dat 57%. Verder is 1 gram vet 9 cal en geen 10. Dus die 20 gram roomboter als maximum klopt niet, mag bijna het dubbele zijn. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat we dan meer dikker moeten gaan smeren, er wordt over een maximum gesproken, maar die bereik je bij roomboter dus niet al bij 20 gram roomboter, dat is slechts 10,44 gram verzadigd vet.

   Reageer

2. Op brood gebruik ik dun crème fraiche, om alle toevoegingen te ontlopen. Soms dun roomboter (als de c-f op is).
   Gevoelsmatig is dit minder vet. Klopt dat?
   Verder gebruik ik elke dag Becel omega 3 of olijfolie op de salade en om te roerbakken.
   Hoop op deze manier goed bezig te zijn.

   Reageer

3. Ik lees in het artikel van Monique lees ik dat roomboter uit 82% vet zou bestaan! Vlgs briefschrijfster Kitty echter 58%!
   Effe een groot verschil!
   Wat is hier waar!? Wel zo fijn om te lezen!

   Reageer

4. De 10% verzadigd vet van het totaal aantal calorieën is in Amerika door de Amerikaanse Hart Associatie al verlaagd naar 5 a 6 procent, het zal hier tzt ook wel die kant op gaan, want verzadigd vet is slecht en we eten er nog steeds veel te veel van.
   Als ik er van uit ga dat op een boterham 1 eetlepel boter gaat (dat gebruiken ze bij van Dobben om de broodjes te smeren), dat is 14 gram boter, dan is dat ongeveer 8 gram verzadigd vet, maar wel per boterham, dus als je 4 boterhammen per dag eet is dat ruim 30 gram verzadigd vet. Als op twee van die boterhammen kaas zit, een plakje kaas is 20 gram en heeft 4 gram verzadigd vet, dan komt daar nog 8 gram bij. Als op de 2 andere boterhammen een plakje ham zit, dan komt er in totaal nog een halve gram bij. (Worst heeft veel meer verzadigd vet) In de boterhammen zit ook nog een halve gram verzadigd vet, dan kom je voor 4 boterhammen met beleg uit op 39 gram verzadigd vet. Als je daar een glas halfvolle melk bij drinkt, dan komt er nog 2,5 gram bij. Dat is in deze berekening ongeveer 40 gram verzadigd vet bij de lunch oftewel 14% van de totale calorieën bij een man en 18% bij een vrouw. Misschien smeer je heel dun boter en drink je thee, dat weet ik niet, het is meer om een idee te geven hoe snel het op kan lopen, want de grote bulk moet nog komen bij het avondeten. Boter zit in zoveel kant en klaar gerechten, dat het op een dag snel op kan lopen. Helemaal als in plaats van boter palmolie gebruikt wordt, want die heeft 11 gram verzadigd vet per eetlepel, dus nog meer dan boter. Boter is zeker een lekkere aanvulling op het dieet, maar om nou te zeggen dat het ook een gezonde keuze is, nee absoluut niet.

   Reageer

5. Monique!

   Ten eerste bedankt voor al je uitgebreide onderzoeken en informatie! Ik kan bijna niks meer kopen zonder even bij jou te gluren of het goed spul is.

   Zou je me kunnen vertellen wat een goede gezonde Vegan boter is?
   Mijn kleine krummel en ik mogen geen lactose en koemelk.

   Ik hoor het graag van je,

   Groetjes,
   Sanne

   Reageer