Ultra bewerkt, wat is dat en hoe herken je het ?
Even een feitje met jullie delen : geschat wordt, dat zo’n 75-80% van wat wij in supermarkten kunnen kopen ultra bewerkt voedsel betreft. Ultra bewerkt wil zeggen, dat het verder gaat dan normale bewerkingsprocessen, de processen die nodig zijn om producten te kunnen ontwikkelen. Verse dagmelk wordt bijvoorbeeld bewerkt via pasteurisaties, maar blijft ( in regel…) verder onbewerkt. Dit gaat om een normaal industrieel bewerkingsproces. Wordt er aan diezelfde melk bijvoorbeeld suiker, kleur / geur en smaakstoffen toegevoegd, spreken we van een ultra bewerking. Wat zegt dat er én meer bewerkingsprocessen zijn toegepast dan eigenlijk nodig is, en het extra voedingswaarden geeft. Voedingswaarden die wij niet echt extra nodig hebben, maar wel lekkerder vinden smaken. Dit maakt een product voor de consument aantrekkelijker.
Ultra bewerkt voedsel is NIET gezond. En dan druk ik mij nog zeer mild uit. Er is NIETS gezonds aan. De industrie probeert de consument te overtuigen dat al dat gemak-voer, het imitatie voer en het chemische voer heus gezond is. Zo wordt chips al jaren “ gezond “ verklaard omdat het is gemaakt van aardappel. Door er iets “ natuurlijks “ doorheen te weven, kan de fabrikant de consument van alles wijsmaken. Dat we er massaal in tuimelen, blijkt uit het feit, dat we inmiddels zo’n beetje afhankelijk zijn gemaakt aan ultra bewerkt voedsel. We vinden het lekker, het verzadigt ons beloningssysteem, geeft ons een fijn gevoel. We eten liever een kommetje vla dan een kommetje naturel yoghurt. Door deze smaakvoorkeur grijpen we dan ook sneller naar een pak vla dan naar een pak yoghurt. En als ons geweten dan gaat knagen, is er nog een vanille yoghurt wat ons een “ gezonder “ gevoel kan geven. Wat inhoudelijk net zo ultra bewerkt is als het pak vla, maar dat heeft de industrie perfect onder het kleed weten te schuiven.
SCHADELIJKER DAN GEDACHT
Wat zijn de gevolgen van al dat ultra bewerkte voedsel ? Wel, niet best. In Februari 2024 kwam er een nogal zorgwekkende uitkomst in de media, THE GUARDIAN schreef dat ultra bewerkt voedsel rechtstreeks in verband staat met maar liefst 32 schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid. Denk daarbij aan hart en vaatziekten, orgaan-ziekten ( lever en nieren, alvleesklier ) diabetes, vormen van kanker, een slechte geestelijke gezondheid en zelfs een vroegtijdige dood.
Dit zijn geen grapjes. En we kunnen ons serieus gaan afvragen, waarom het aanbod in supermarkten alleen maar lijken toe te nemen. Daar heb ik ook een uitleg voor.
WAAROM WORDT ER ZOVEEL ULTRA BEWERKT VOEDSEL VERKOCHT ?
En dat is de industrie. Anno 2024 zien we een gigantische toename van de zogenaamde “ plantaardige alternatieven”. De industrie doet het voorkomen, alsof zij het goed met de consument voor hebben en zo min mogelijk dierlijke producten wil verkopen. Want dat lijkt opeens zeer slecht voor de gezondheid en het milieu. De waarheid is dat de industrie mee moet gaan met de steeds strengere regels en wetten, die wereldwijd worden afgesproken om ons klimaat en het milieu te redden van de ondergang. Minder stikstof, minder C02, minder vleesconsumptie wat één van de boosdoeners is van al deze ellende. De industrie haalt de meeste winst, wereldwijd wel te verstaan, uit vleesconsumptie. Als jij je bedenkt, dat in erg veel producten wel IETS van een dierlijk additief zit, kun jij je beter voorstellen hoe gigantisch deze tak van de industrie is. De industrie zal dan ook nooit toestaan, om deze vlees consumptie weg te nemen. Het bedacht daarom een slimme zet : plantaardige alternatieven. Dat deze zet geen windeieren legt voor de industrie is duidelijker aan het worden. Supermarkten stromen op dit moment van schrijven ( 2024 ) vol met allerlei kunst voedsel, wat replica’s zijn op bestaande vlees / zuivel / kaas producten. Het levert hen 5 x meer op dan gewone conventionele producties. Dit heeft te maken met de gebruikte additieven / ingrediënten. Deze zijn erg goedkoop, goedkoper dan veel dierlijke additieven, maar ook vele malen goedkoper dan 100% natuurlijke en ECHT plantaardige additieven. Als er iets ECHT plantaardig wordt gebruikt, worden deze zodanig bewerkt, dat deze meerdere functies krijgen om een product te ontwikkelen. Denk aan zoiets als aardbeien. Aardbeien zijn in regel vrij goedkoop als industrieel additief, maar ze hebben ook, gemodificeerd, vele functies. Zo kan het iets kleuren, iets geur geven, en iets een smaak geven. Maar ook textuur. Aardbeien worden om deze reden vaak toegepast in zuivelproducties. Door kunstmatige toevoegingen als aroma’s, krijgt een product een sterkere aardbei smaak terwijl er maar zeer weinig echte aardbeien zijn gebruikt. Dit levert een zeer goedkope productie op wat voor erg veel winst verkocht kan worden.
De industrie wil op deze manier de reducties van dierlijke producties, aangestuurd door nieuwe afspraken wereldwijd, opvangen, want winst, dat moet altijd voorop blijven staan. Niet de gezondheid van de mens. Maar de portemonnee van de mens.
Zonder dat de consument het in de gaten heeft, worden deze met zachte dwang gestuurd en gezet aan “ plantaardige alternatieven”. We “ mogen “” opeens geen stukje rundvlees meer, we moeten aan de namaak rundvlees. We mogen geen kippenworst meer op de boterham, dat moet voortaan een plakje nep-kip worden. En we mogen geen beker kwark meer eten, we moeten aan de HIGH PROTEIN puddinkjes en yoghurtjes. Het mag allemaal gekker dan gek, zolang we maar geboeid en geprikkeld blijven om deze, overigens peperdure meuk, te blijven kopen. De nieuwe afspraken worden zo opgevolgd terwijl de winst gestaag groeit. Het is allemaal spek in de mond van de industrie.
HOE HERKEN IK ULTRA BEWERKT VOEDSEL ?
Wat al deze ultra bewerkte voedingsmiddelen met ons welzijn gaan doen, dat ligt op dit moment nog in een mistig gebied. Er zijn geen echte studies verricht naar de gevolgen. Wel dus onlangs eindelijk een betere kijk op de ultra bewerkte voedselketen. Ik persoonlijk voorspel dat we over enkele jaren de eerste echte scheuren gaan merken. Onverklaarbare ziekten en aandoeningen, aanslagen op onze natuurlijke weerstand, meer overgewicht, meer vroegtijdig overlijden, ik maak mij zorgen. En zet mij daarom in om bewustwording te verspreiden, zodat tenminste iemand erover na gaat denken. Ik hoop iets te kunnen doorbreken tussen de twee kampen, die is ontstaan. TEAM “ ik eet vlees “ en TEAM “ ik eet geen vlees “. Hoe blind de consument wordt gemaakt, daar maak ik mij oprecht zorgen over.
Goed, terug naar al dat ultra bewerkte voedsel. Het klinkt wat banaal, als je je bedenkt dat zo’n 75% van alle supermarkten er rammetje vol mee liggen, maar…hoe herken JIJ nu , als onschuldige consument, ultra bewerkt voedsel ? Want is zuivel niet gewoon….zuivel ? En vlees niet gewoon……vlees ? En een nep burger gewoon een….nepburger ? Zou je wel zeggen, toch ?
Wel, DAT is nu juist de sluier die de industrie over de ogen van de consument heeft weten te leggen. Vlees is namelijk geen vlees in de supermarkt, maar een vlees PRODUCT. ECHT vlees vind je in een traditionele ( liefst biologische…) slager. Zuivel vind je NIET in een supermarkt, hoe stom dat ook klinkt. ECHTE zuivel vind je alleen in een biologische winkel, waar streekgebonden wordt gewerkt, en bio-dynamische zuivel wordt verkocht. Of rauwmelkse zuivel. Er zitten nogal veel verschillen in echt en wat de industrie ons als echt wil verkopen. Het zit hem in de ultra bewerkingsprocessen. Hoe herken je het ? Ik geef een aantal punten:
1) LET OP INGREDIËNTEN
Wellicht dat je al goed de ingrediënten lijstjes leest. Maar WAT lees je eigenlijk ? Veel woorden en zelfs hele zinnen kan een gemiddelde consument niet ontrafelen. Dat is opzettelijk gedaan. Woorden ingewikkeld en daardoor onbegrijpelijk maken voor een consumenten-oog, dat levert winst op. Suikers onder pseudo-benamingen kenmerken in ingrediënten lijstjes bijvoorbeeld. Zo lijkt het, alsof er geen suikers in een product zitten terwijl zo’n product er ramvol mee kan zitten. Lijstjes zo ingewikkeld en onbegrijpelijk maken is dan ook een veel gebruikte “ tool “ van de industrie om consumenten op een dwaalspoor te zetten. Nu is het echt niet nodig, om hele opleidingen in “ ingrediënten leren lezen “ te volgen, maar het loont wel de moeite, om je er enigszins in te verdiepen. Standaard ingrediënten kunnen dan in ieder geval worden herkend. Lijsten waar geen eind aan komt zijn producten om in het schap te laten liggen. In regel geldt, hoe KORTER een ingrediënten lijstje, hoe beter, maar ook kan het zijn, dat juist een paar ingrediënten schadelijke en ongezonde zijn, wat meteen een hele waslijst kan dekken. Goed kijken is de eerste stap. Ook als je veel niet echt begrijpt, kun je vaak wel iets opmaken. Daarnaast zou ik producten, waarvan ik de woorden niet kan ontcijferen, nooit kopen.
2) LET OP HET EERSTE INGREDIËNT
Er is een stelregel : het EERSTE ingrediënten van een ingrediënten lijstje is het ingrediënt waaruit het product ( voor het grootste deel…) bestaat, of is opgebouwd. Als jouw literpak plantaardige melkvervanger begint met WATER , dan bestaat het pak uit water. Basisgrondstoffen noemen we dit ook wel. Deze basisgrondstoffen zijn voor de industrie erg goedkope grondbeginselen om vele producten te ontwikkelen. Naast water zijn dat in regel vetten en oliën. Maar ook smaakmakers als zout en suiker, denk aan snoep , en zoute dropjes. Wat plantaardig betreft, wordt er industrieel meest gebruik gemaakt van soja, kokos, en geraffineerde plantaardige oliën. Dit wordt zodanig bewerkt en gemodificeerd, dat er een grondstof ontstaat, voor bijvoorbeeld veganistische vleesvervangers, plantaardige zuivel en plantaardige kaas en worst. De industrie draait er een mooie storytelling omheen, waardoor het LIJKT alsof het beter is dan bijvoorbeeld dierlijk vet. Maar vaak is dat onzin. En kan een plantaardige basis zelfs nog ongezonder zijn. KLIK HIER om bijvoorbeeld te lezen, hoe dat met de kokos-grondbeginselen zit. Door er vervolgens van ALLES aan toe te voegen om NIETS tot IETS ( een replica) te kunnen maken, kan het eindproduct vreselijk veel ongezonde ingrediënten ( hulpstoffen ) bevatten. Terwijl een rolletje bio-kippen smeerleverworst bijvoorbeeld maar zo’n acht ingrediënten bevat die allemaal niet zo erg schadelijk zijn, ( gewoon bewerkingsproces ) kan een rolletje “ plantaardige “ kippen leverworst er ongeveer achttien bevatten ( de ultra bewerking ) , die allemaal niet zo gezond zijn.
3) HOEVEEL ECHTE VOEDINGSWAARDEN ?
Gaan we meteen over op punt drie, want dat sluit aan bij punt twee. We moeten goed kijken naar ( gemiddelde of niet ) voedingswaarden. Voedingswaarden zijn in regel ALTIJD richtlijnig opgesteld. Dat wil zeggen dat er nooit echt accuraat kan worden gemeten. In sommige gevallen staat er geen “ gemiddelde voedingswaarden “ maar ook dan moet je nooit te strak pinnen op de uitkomsten. Dit komt, omdat voedingsmiddelen, zeker plantaardige, kunnen verschillen. Er is daarom door de wet een “ gemiddelde “ waarde opgesteld, waar een fabrikant net even onder of boven mag zitten. Ook hier maakt de industrie daar misbruik van, door sommige waarden iets te veranderen, zodat deze producties extra winstgevend kunnen zijn via het zogenoemde WHITE LABELING of PRIVATE LABELING, maar ook huismerken en B-C merken. Het komt dus voor, dat jij meer of juist minder kunt betalen voor één zelfde product, waar een verschillend etiket omheen zit, en de voedingswaarden ietsje naar boven of naar onderen zijn gesleuteld om het niet op een 1:1 product van een ander merk te laten lijken. Maar het stiekem wel gewoon is.
De meeste consumenten kijken nog altijd naar calorie-waarden. Dat dit niet zo slim is, vertelde ik in 2018 IN DIT ARTIKEL Als je het artikel hebt gelezen, begrijp je meteen beter waarom het zinloos is, en dat er ANDERE zaken belangrijker zijn. Zoals suikers, verzadigde vetten en eiwitten, maar ook natrium. Door de aandacht daarop weg te halen, en te spitsen op het aantal calorieën, heeft de consument een vertekend beeld van de ware voedingswaarden. Waar je dus ECHT goed op zou moeten letten naast de ingrediënten, zijn de waarden in VERZADIGDE VETTEN , de waarde in SNELLE SUIKERS , de waarde in EIWITTEN, en de waarde in NATRIUM. Al deze waarden, ook gemiddeld genomen, kunnen jou een ware indicatie geven van de energie die je binnen krijgt. Hoe LAGER de waarden in grammen, hoe beter. Qua eiwitten moet je kijken naar de BRUIKBARE eiwitten, dus de eiwitten die essentieel zijn en goed door het lichaam kunnen worden opgenomen. Dit kun je eigenlijk helemaal nooit via ultra bewerkt voedsel vaststellen, wel als je echt puur en intacte voedsel consumeert, zoals verse intacte groente en fruit, noten, granen, zaden, pitten, verse ( of vers gedroogde ) kruiden & specerijen enzovoort. Meer over eiwitten lees je IN DIT ARTIKEL Onbewerkt en intact is in dit geval het meest gunstig, zodat je de ware voedingswaarden ( en dus niet in de bewerkte of ultra bewerkte vormen ) kunt berekenen.
4) LAAT JE NOOIT MISLEIDEN DOOR FLITSENDE VERPAKKINGEN
Waaraan ultra bewerkt voedsel in elk geval goed aan is te herkennen zijn verpakkingen. Ze zijn in de meeste gevallen zeer prikkelend, staan vol gekrast met claims en moeten jou overhalen het in je mandje te zetten. Het is bovendien opvallend, dat verpakkingen van tegenwoordig nog maar weinig transparant zijn. Vroeger konden we de chips van Croky door een venstertje door de zak bekijken, nu is alles potdicht getimmerd en niet voor niets. De prachtige , bijna sprookjesachtige illustraties op verpakkingen staan in de meeste gevallen ver van de werkelijke inhoud. Dit is de kracht van de misleiding. Wist je, dat er in regel MEER geld wordt gepompt in verpakkingen en illustraties, dan in een product zelf ? Het geeft aan, hoe vreselijk belangrijk verpakkingen zijn voor de industrie. Er wordt dan ook erg veel aandacht besteed aan hoe wij als een magneet naar verpakkingen worden getrokken. Het moet in-het-oog springen, en bijna sprookjesachtige claims vertellen. Wat er in zit aan “ goeds “ wordt benadrukt, al het slechte niet. Een fles SLIMPIE limonadesiroop wordt gemarkeerd als 0% suiker dit en 0% vet dat, het wordt niet gemarkeerd als “ met kunstmatige zoetstoffen “ of “ met kleurstoffen”. Dit zou de consument alleen maar afschrikken. De kunst van het weglaten heeft de industrie goed begrepen.
Kijk nooit naar verpakkingen. Kijk alleen naar wat echt nuttig en belangrijk is : dat zijn de ingrediënten, de voedingswaarden, de traceerbaarheid van afkomst en een allergie informatie. Maak jezelf blind voor de rest, het heeft geen enkele meerwaarde om je te laten misleiden.
5) BLIJF ZOVEEL MOGELIJK BIJ VERS, INTACT , ONVERPAKT EN NATUURLIJK
Nog beter : blijf zoveel als mogelijk bij verpakte producten vandaan. Zeker in supermarkten. Met name op gebied van energie en voedingswaarden, toch niet onbelangrijk om ons fit en vitaal te houden, zijn echte, intacte, onbewerkte en natuurlijke producten het beste. We kunnen bijvoorbeeld beter ons verzadigd vet-inname onder controle houden als we bio-dynamische verse melk drinken waarvan het knip en klaar is wat de gemiddelde waarden in verzadigd vet zijn. En we kunnen eiwitten halen uit de bron ZELF : noten, en bijvoorbeeld hennepzaad. Verse en biologisch vers gedroogde peulvruchten zijn bijvoorbeeld betere opties dan ultra bewerkte erwten poeders.
6) KOOP ZOVEEL MOGELIJK STREEKGEBONDEN / NEDERLANDS IN
Vers en ongeschonden betekent meestal streekgebonden. Streekgebonden betekent dat er meest traditioneel wordt gewerkt met producties direct van het land. Zo kun je in bepaalde seizoenen bijvoorbeeld bij een boer appels plukken en deze mee naar huis nemen. Ook zijn er steeds meer boerderij winkels bij gekomen, en wordt er steeds meer “ langs-de-weg “ verkocht. Dit is voedsel wat direct van het land komt, en niet, zoals PICKNIC het zo leuk vertelt in één van hun reclamespots, eerst via diverse distributies en verwerking bedrijvigheden gaat. Hoe dichter alles bij de natuur blijft, hoe beter. Dit geldt ook voor wat we van ver halen. Het is té zot voor woorden, dat wij, de grootste ui-producent van de wereld, onze uien uit de Flevopolders de wereld in sturen, terwijl wij hier in Nederland onze netten uien uit Nieuw Zeeland moeten kopen. Kies daarom altijd zoveel als mogelijk is voor Nederlandse import.
WELKE ULTRA BEWERKTE PRODUCTEN ZIJN ECHT MEGA SLECHT ?
Ik hoop, dat het je allemaal nu een stukje duidelijker is geworden, en dat we zoveel als we kunnen, ultra bewerkt voedsel moeten mijden. Maar ja….met supermarkten die ongeveer voor 75% uit ultra bewerkt voedsel bestaat wordt het voor een gemiddelde consument knap lastig. We worden momenteel met zijn allen “ van dierlijke consumpties “ af getrokken om dat te verwisselen naar “ plantaardige consumpties “. Alles onder het mom “ beter voor mens -dier- en milieu “ Als we het groot bekijken, zou het zinvol kunnen zijn. We weten immers, dat ECHT plantaardig voedsel een streepje voor heeft op dierlijk. En dat producties van plantaardig voedsel milieuvriendelijker zijn dan dierlijke producties. Maar dat daarmee de klepel niet onder de bel komt te hangen om te laten rinkelen, is nu steeds duidelijker aan het worden. We moeten dus van dierlijk over naar plantaardig en er worden steeds meer afspraken gemaakt om voor 2025 de helft van het voedsel aanbod uit plantaardig te laten bestaan. Dit alles, omdat de Gezondheidsraad eind 2023 concludeerde, dat een voedingspatroon met tenminste 60% plantaardige eiwitten gezonder en beter is voor mens / dier en milieu. De onafhankelijke wetenschappelijke adviesraad riep tevens op, om bedrijven te stimuleren het gemakkelijker te maken voor de consument om over te stappen van dierlijk naar plantaardig.
En…wat gebeurt er ? Ik zet het op een rij:
– Organisaties als WAKKER DIER zetten grootschalige campagnes in om plantaardige vleesvervangers te promoten.
– Supermarkt ketens komen met eigen plantaardige huismerken, meer assortiment in vlees / vis / zuivel / kaas vervangers
– er komt kweekvlees / geprint vlees en talloze vervangers in poedervormen, denk aan ei-poeder om een ei te bakken, of een mengsel om gehaktballen van te maken
WAT KLOPT ER NIET ?
Als je bovenstaande opsommingen leest, kun je aanvankelijk denken : okay…top toch ? 🥹 Het zou zeker ook top geweest kunnen zijn, als er niet één significant detail over het hoofd werd gezien: de ULTRA BEWERKINGEN. En ook: het in stand houden van bestaande vlees-consumpties door een replica aan te bieden. En tot slot de grootste misser : er wordt totaal NIET gekeken naar de nutrionele waarden wat betreft de algehele gezondheid.
Ik tel alles bij elkaar op : plantaardige producten zijn vrijwel altijd ultra bewerkt. En het gaat 9/10 keer om een replica. De meeste plantaardige producten bestaan uit heel erg veel additieven, en bevatten algemeen genomen veel teveel verzadigde vetten, suikers, zout en synthetische additieven. Ik vraag mij ad, of de Gezondheidsraad DAARNAAR heeft gekeken. En of zij hebben geoordeeld op ECHT PLANTAARDIG voedsel. Want als zij naar de wetenschap hebben gekeken en dus gehandeld, dan klopt hun beredenering. Hebben ze naar de realiteit gekeken, dus hoe de industrie het invult, dan klopt hun beredenering van geen kanten. We worden er in ieder geval NIET gezonder van. Die realiteit is WEL de realiteit, waar wij als consument aan worden gezet, aan worden bloot gesteld. Niet de wetenschappelijke cijfers waaruit nergens echt goed blijkt dat er is gekeken naar echt plantaardig of kunstmatig in elkaar geknutseld plantaardig.
( afbeelding : wakker dier via Facebook )
Dat ook een organisatie als WAKKER DIER hier aan meedoet toont hoe er achter elkaar aan wordt gehobbeld. Natuurlijk kijkt WAKKER DIER niet naar de gezondheid van mensen, maar kijkt alleen naar het welzijn van dieren. Maar ze missen het heikele punt, dat ook bij producties van plantaardige alternatieven, de alternatieven die zij zo de hemel in prijzen, ook net zoveel dierenleed kan kosten. Kokos-producties promoten bijvoorbeeld. De kokos industrie is zeker NIET diervriendelijk.
Hoe ik dit hele verhaal zie ?? Water-naar-de-zee dragen. Het is een illusie, dat de industrie hun goudmijn ( de vlees industrie ) weg laat nemen. Diezelfde industrie profiteert op dit moment gigantisch van de omzetting van dierlijk naar plantaardig, voor de industrie is dit een geschenk. Het levert 5 x meer op, en kost in productie 5 x minder. Tel uit de winst, en daar doet wakker Dier fijn aan mee. En de Gezondheidsraad.
Wat in mijn opinie het eerste werkt is om zelf goed op te gaan letten. Laat je niet leiden door de industrie, of de invloeden om jou heen. Maar bepaal zelf wat voor jou goed of slecht is. IN DIT ARTIKEL besprak ik vorig jaar al 10 ultra bewerkte producten uit supermarkten die we beter links kunnen laten liggen. Dit gaat om de ECHT NASTY ONES. Producten, die echt zeer risicovol zijn voor de gezondheid. Maar helemaal bovenaan dat rijtje prijkt inmiddels de vele vlees / zuivel / kaas vervangers. Kijk GOED, KIJK GOED, naar WAT je eet. Wat zit er in die hippe nep-burger ? Dat bakje vegan spread ? Dat plakje plantaardige kaas ? Waar bestaat het uit ? Neem de bovenstaande punten daarin mee.
Dag Monique,
Heel veel dank voor je nieuwsbrieven.
(En omdat ik het niet kan laten onze voedingsstijl: plantaardig)
En omdat ik dan altijd de vraag krijg naar “vleesvervangers” en dan kan ik uit de slof schieten:
En het woord ‘vleesvervanger’ gruwelijk!
Eet gewoon bonen, noten, volkoren granen, paddenstoelen, zaden en pitten, kruiden en specerijen (zeewieren).
Keltisch zeezout (ongeraffineerd)
En veel bladgroenten en knol- en bolgroenten. Etc.
Alle soorten fruit (let op seizoen)
Alles (zoveel als mogelijk*) onbewerkt, plantaardig, ongeraffineerd en biologisch
(Let op B12 en jodium)
Neem bij een Demeter- of biologische boer in de buurt een groenten en fruit abonnement, wordt vaak bezorgd bij een afhaalpunt in je dorp.
*De manier van bewerking staat niet op de verpakking.