Uien…zo bijzonder zijn ze!

Bij mij staat ie iedere dag op het menu: een lekker vers gesneden uitje. Het is lekker, het is goedkoop, en het is vooral knettergezond. Misschien omdat uien zo goedkoop zijn, worden ze ontzettend onderschat en voor lief genomen. Maar uien verdienen een plekje in het rijtje superfoods. Na het lezen van dit artikel weet je waarom, en hoop ik dat je voortaan heel anders tegen dat oh-zo-simpele uitje aan zult kijken!

WAT ZIJN UIEN?

De ui is een koolgewas en valt onder de familie van het Alium geslacht, een zeer omvangrijk geslacht. Deze familie bestaat ongeveer uit meer dan 600 soorten.Uien zijn verwant aan de prei, bieslook, en knoflook. De ui is een tweejarige plant, in het eerste jaar vormt zich de bol, waarin reservevoedsel wordt opgeslagen. Een bol bestaat uit twee tot vijf vlezige rokken die geel, rood of wit van kleur kunnen zijn. In het tweede jaar gaat de ui “ uitlopen” en vindt de oogst voor verkoop plaats.  Uien zijn het gehele jaar door verkrijgbaar in de winkels. De uien worden zowel los als in netjes verkocht. 

DRIE TYPEN

We kunnen uien onderverdelen in drie typen. Daar tussen kennen we ontzettend veel verschillende rassen en variëteiten. De drie typen zijn:

1) DE BOL

Dit is het type ui die wij het meeste kennen en kopen. De bol-ui kan sterk in kleur, formaat en smaak verschillen. We kunnen zoete, scherpe en milde bol-uien kopen in diverse kleuren Meest populair is de gele ui, gevolgd door de scherpere rassen die vaak rood van kleur zijn. 

2) DE SJALOT

De sjalot heeft een langwerpige vorm. In tegenstelling tot uien waar elke plant normaal gesproken een enkele bol vormt, vormen sjalotten groepen scheuten. Ze planten zich ook via scheuten voort. Sjalotten hebben een iets verfijndere smaak dan boluien en zijn tevens lichter verteerbaar. Daar staat tegenover dat de sjalot het gemeenste kan prikken in de ogen tijdens het snijden. Sjalotten activeren de smaakpapillen op de tong en achter in de mondholte. Hierdoor ervaren we meer smaakbeleving maar blijft de smaak subtiel en niet te overheersend. De sjalot is iets gezonder dan de bol ui, het is rijker aan actieve plantenstoffen. 

3) STENGEL UI ( JAPANSE BOSUI/LENTE UI)

Stengel-ui wordt als lente-uitjes vroeg geoogst. Het zijn vrij grote planten die geen echte bollen vormen maar licht verdikte witte schachten die aan de basis met de wortels verbonden zijn. Je kunt ze een beetje vergelijken met prei. 

VELE SOORTEN

Zoals eerder geschreven zijn de gele uien meest populair. Maar we kopen nog veel meer. Een kleine beknopte opsomming van de meest verkochte uien in de wereld:

GELE UIEN

Meest bekende soort, ze zijn goudgeel van buiten en wit van binnen. Vandaar ze gele uien worden genoemd. Ze worden het meest gebruikt in de keuken omdat ze tussen scherp en zoet liggen qua smaak. Deze smaaknuance past in vrijwel alle gerechten. Als je de gele ui bakt, worden ze meer zoet.

RODE UIEN

Na de gele ui komt de rode ui, als meest populair. Het zijn zeer decoratieve uien, omdat ze van binnen een kleurenpracht hebben van rood/wit. De schil is rood. Rode uien zijn iets meer bitter dan de gele ui, en iets scherper en mildzoet. Van alle ui-soorten is de rode ui meest geschikt om rauw ter eten. Ook geven ze minder klachten tijdens het snijden. 

WITTE UIEN

Dit zijn meestal erg grote uien. Zowel de schil als van binnen is wit. Witte uien zijn scherp en minder zoet van smaak. Witte uien zijn vooral geschikt in gerechten waar de ui de boventoon mag voeren. Witte uien zijn knapperiger omdat deze meer vocht bevatten. Ze zijn zeer populair in Zuid-Amerikaanse keukens,. 

ZOETE UIEN

De zoete ui lijkt sterk op de gele ui, want ook zoete uien hebben een gele schil en zijn wit van binnen, maar zijn over het algemeen een stuk lichter van kleuren. De smaak is zoet, en mild scherp, de rokken zijn wat dikker. De zoete ui geeft erg weinig klachten tijdens het snijden. In Frankrijk wordt de zoete ui gebruikt voor de beroemde Franse uiensoep. 

ZILVERUI

Dit zijn hele kleine witte uitjes met een witte schil. Ze zijn ovaal van vorm. Ze zijn vers ontzettend moeilijk verkrijgbaar, wij kennen ze vooral als tafelzuur in potten. Ze hebben een mild zoete smaak, met een scherp randje. Sommige groentespeciaalzaken en biowinkels verkopen zilver uien. 

Stemgel ui ( bosui/lente ui worden meestal per bosjes vers aangeboden op de groenteafdeling of verpakt aangeboden. 

ZEER GEZOND

Uien, vooral rauw gegeten zijn ontzettend gezond. Ze zijn o.a zeer rijk aan mineralen als calcium, fosfor,natrium en zelfs extreem rijk aan kalium. Kalium is onmisbaar voor onze spieren en de werking daarvan, fosfor is zeer essentieel voor botten en gebit. Ze zijn rijk aan vitaminen, o.a B6,B9, vitamine C, en zijn rijk aan voedingsvezels. Vanwege hun enorme hoeveelheid actieve plantenstoffen zijn ze zeer voedzaam. Met name de buitenste ringen van een ui bevat ontzettend veel voedingsstoffen

Uien zijn rijk aan quercetine. In het bijzonder bevatten rode uien vlak onder de schil veel quercetine. Qeurcetine heeft een zeer positief effect op de bloeddruk en de doorbloeding.. Het gaat tevens ontstekingen tegen en heeft een gunstig effect op het cholesterol. Er worden veel onderzoeken gedaan naar de geneeskrachtige werking van uien. Een groot Nederlands onderzoek stelde vast dat uien krachtig werken tegen maagkanker. 

Uien bevatten veel zwavelstoffen. Allylsulfide helpt de lever bij zijn functies. De actieve stoffen helpen tevens de bloedsuikerspiegel te verbeteren wat voor diabetes-patiënten weer erg interessant kan zijn. Rauwe uien zijn voedzamer dan gekookt of gebakken uien. Eet ze, als het je vooral te doen is om de gezonde voordelen, dan ook altijd rauw. De rode ui is meest gezond. 

BESTRIJDINGSMIDDELEN

In 2015 heeft het EFSA bekend gemaakt dat de gemiddelde ui die in Nederland wordt verkocht zo’n 41 soorten bestrijdingsmiddelen bevat. Dat is toch even schrikken. Het is daarom aan te raden uien biologisch in te kopen. Gelukkig zijn biologische uien niet duur. Het scheelt hooguit 20-30 eurocent per netje. Zeker als je ook de schillen gebruikt ( zie verderop) is het verstandiger om biologische uien te kiezen. Biologische uien kun je tegenwoordig gewoon in iedere supermarkt kopen. 

KOPEN, BEWAREN

Kijk bij aankoop, of de uien stevig aanvoelen en niet grauw en dof zijn van kleur. Ze zijn het gehele jaar door verkrijgbaar en daarom kunnen ze nogal eens van kwaliteit verschillen. Je herkent verse uien aan een gladde en droge schil, licht glanzend en stevig. Kijk of er geen uitlopers zijn en of er niet teveel schilletjes zijn losgeraakt, teveel losse schilletjes duidt vaak ook op minder vers. 

Bewaar uien buiten de koelkast op een koele, droge en donkere plaats. Omdat uien levende gewassen zijn is het belangrijk dat ze onder de juiste omstandigheden bewaard worden. Wanneer het te warm of te licht is komen uien uit hun rust en kunnen ze gaan uitlopen en worden ze slap. Zijn uien uitgelopen, kun je het uitgelopen groen als bieslook of bosui verder gebruiken. 

Je kunt uien ook invriezen. Voeg de ui in een goed afsluitbare diepvrieszak of bakje. De uien zijn drie maanden in de vriezer houdbaar. 

UI SCHILLETJES

Eerder schreef ik een opmerkelijk artikel over uischillen en hoe zonde het wel niet is om deze weg te gooien. KLIK HIER om dit artikel te lezen. Mijn artikel deed veel stof opwaaien omdat iedereen in de veronderstelling is dat uiscchilletjes niet eetbaar zijn. Het tegendeel is waar, want in de schilletjes huizen erg veel gezonde voedingsstoffen. Bovendien bevatten ze enorm veel aroma. Door ze op te sparen en later te vermalen in de blender verkrijg je een heerlijke smaakmaker/versterker. Bovendien knettergezond. Je hoeft de schilletjes ook niet te verwijderen als je een uitje snippert. De schilletjes zijn lekker en eetbaar! Zoals eerder geschreven is het wel verstandig om biologische uien te kiezen, als je de schillen gaat gebruiken. 

DAT SNIJDEN!!!!!!!  AARRGH!

Ik pureer iedere dag een uitje mee door mijn puree. Daardoor heb ik nooit last van tranende ogen want de machine doet het werk. Maar ik eet naast dit standaard dageloijkse rauwe uitje uiteraard ook veel ui bij mijn andere gerechten. En ja…..dan ontkom ik er ook niet aan en moet ik ook snijden en huilen. 

Hoe komt het eigenlijk, dat we zo mega gaan tranen en huilen en waarom steekt en prikt het zo erg? Wel, tijdens het snijden van een ui worden cellen beschadigd. Verschillende stofjes van de ui komt met elkaar in aanraking waardoor er gas ontstaat. Wanneer dit gas in aanraking komt met oogvocht, ontstaat er een zwavelverbinding wat de ogen irriteert. Om deze irritatie zo snel mogelijk weg te spoelen beginnen onze ogen te tranen. Ik vind het een vreselijke pijn, mijn ogen lijken soms wel in brand te staan en mijn neus begint vreselijk te lopen. Er zijn foefjes voor….maar of deze nu echt werken?????

Meest gehoorde trucs:

– Uien onder de kraan snijden. Ik vind dit niet zo’n goede tip, want het is zonde van het water. En velen melden dat dit ook niet erg veel helpt…

– Uien van tevoren even in de vriezer leggen. Dit geeft betere resultaten.

– Niet eg flatteus , maar het schijnt het beste te werken: een duikbril opzetten…

– De afzuigkap aanzetten. Het zwavelgas wordt uit de ui gezogen….maar niet veel mensen op internet waren enthousiast….het leek niets te doen…

– Het mes en de snijplank vochtig maken. Hierdoor reageert het zwavel eerst met het vocht en komt er minder zwavel in het oog terecht.

– Brand een waxinelichtje bij je snijplank. Hierdoor wordt het zwavel opgebrand voor het je oogvocht kan bereiken….

Er zijn goede resultaten geboekt met diverse van bovenstaande opties tegelijk in te zetten. Dus bijvoorbeeld afzuigkap aan, waxinelichtje branden en plank en mes natmaken. Het valt te proberen. Een duikbril op je neus in de keuken….tja….als je alleen bent een prima idee! 

WAT KUN JE ERMEE?

Uien kunnen altijd en overal. Het zijn de perfecte smaakmakers in ieder gerecht of baksel. Van soepen tot salades, van gerechten met vlees en wild, tot vis ( haring met uitjes!) Eet ze liefst rauw, ze zijn dan niet alleen voedzamer, maar ze zijn dan ook veel smaakvoller. Inspiratie opdoen?  Hier een aantal lekkere recepten:

Uiensoep

Uiensnoepers

Gevulde ui met geitenkaas

UI muffins

Hopelijk snij jij ook na het lezen van dit artikel iedere dag een rauw uitje! Maak ze onderdeel van je dagelijkse eetpatroon, een zeer gezonde gewoonte!